Zamek w Lidzbarku Warmińskim to najlepiej zachowana budowla gotycka w regionie. Mieszkali w nim m.in. Ignacy Krasicki i Mikołaj Kopernik.
Zobacz również:
Zamek lidzbarski zbudowano w latach 1350-1401 na miejscu niewielkiego grodu pruskiego o nazwie Lecbarg, położonego w ramionach rzek Łyny i Symsarny. W tym samym czasie powstały również przedzamcza. W południowej części zamku mieściły się: stajnia, spichrze i wozownia, w północnej (przemysłowej): młyn, tartak, szlifiernia, kuźnia miedzi, folusz i garbarnia. Całość otoczona była niezależnymi od miasta murami obronnymi i fosami zasilanymi z położonej wyżej rzeki Symsarny.
Na mocy postanowień II pokoju toruńskiego Warmia została przyłączona do Polski. Od tej pory aż do roku 1795 na zamku lidzbarskim rezydowali wybitni Polacy, znakomici przedstawiciele polskiej kultury: Łukasz Watzenrode, Mikołaj Kopernik, Jan Dantyszek, Stanisław Hozjusz, Marcin Kromer, Jan Stefan Wydżga, Andrzej Chryzostom Załuski, Adam Stanisław Grabowski, Ignacy Krasicki. Stworzyli tam oni liczący się ośrodek kulturalny, będący przeciwwagą - w sensie wyznaniowym i politycznym - dla luterańskiego dworu książęcego w Królewcu.
Od końca XVI wieku rezydencja lidzbarska stopniowo zatracała charakter obronny i przekształcała się w okazały dwór książęcy, bogato wyposażony w wytworne sprzęty, biblioteki i dzieła sztuki. Pomieszczenia zamkowe przystosowano do nowych funkcji, dzieląc je na mniejsze i ozdabiając bogato malowidłami. W latach 1589-1599 biskup Andrzej Batory dobudował do skrzydła północnego zamku pałac - "pokoje kardynalskie" (rozebrane w 1767 roku). Kolejną rozbudowę podjął biskup Jan Stefan Wydżga. Jego dziełem był pałac barokowy (1666-1673) przy skrzydle południowym, wzniesiony według projektu Włocha Issidore Affaiti.
Kres świetności rezydencji biskupiej przyniósł zabór Warmii przez Prusy w 1772 roku. Ostatnim biskupem warmińskim, który rezydował na zamku lidzbarskim, był Ignacy Krasicki. Po jego wyjeździe w 1794 roku opuszczona budowla stopniowo niszczała. Uszkodzona w 1807 roku podczas bitwy pod Lidzbarkiem, zdewastowana w 1812 roku, kiedy zlokalizowano tam koszary, zakwalifikowana przez władze pruskie do rozbiórki - mimo wszystko szczęśliwie ocalała. Na przełomie lat 1838 i 1839 rozebrano pałac Wydżgi (zachowane zostały fundamenty przed wejściem do zamku). Na zlecenie biskupa Józefa Ambrożego Geritza nastąpiła w latach 1857-1859 przebudowa i adaptacja pomieszczeń zamku na sierociniec i szpital zakonny, którą przeprowadził radca budowlany z Lidzbarka Jesfer. Pierwsze kompleksowe prace konserwatorskie rozpoczęto zaś w 1927 roku. Wtedy też powołano Muzeum Zamkowe.
Po II wojnie światowej prace konserwatorskie zostały zakończone. Ich największe nasilenie przypadło na lata 1972-1973 i 1980-1985.
Działalność kulturalną zamku zainicjowało w roku 1958 Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze". Powołało ono w roku 1961 Muzeum Warmińskie, które od 1 stycznia 1963 roku jest oddziałem Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
(acz)
