Wystawa eksponatów ze skarbca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu

Ekspozycja przygotowana została przez Gminę Wyznaniową Żydowską we Wrocławiu przy współpracy z Muzeum Narodowym we Wrocławiu i przy wsparciu finansowym Gminy Wrocław.

Na wystawie "Żydowska Dusza. Skarby Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu" zaprezentowane zostaną 52 obiekty pochodzące ze skarbca gminy, które dotąd zdołano poddać zabiegom konserwatorskim, a następnie opracować naukowo. To dopiero część całej liczby obiektów zabytkowych posiadanych przez gminę, jednak pozwala ona już ocenić charakter tego jakże interesującego zbioru o istotnym znaczeniu dla badań nad sztuką i historią Żydów i Wrocławia - podkreślił kurator wystawy Jacek Witecki dodając, że reszta kolekcji czeka jeszcze na identyfikację i pełne opracowanie.

Do obecnej prezentacji w synagodze Pod Białym Bocianem wybrane zostały głównie dzieła złotnicze oraz wykonane z innych metali. Będzie można zobaczyć m.in. korony i tarczę na Torę, rimonim - ozdobne zwieńczenia drążków, na których umieszczany jest zwój Pięcioksięgu, świeczniki szabatowe i chanukowe oraz puchary obrzędowe. Wiele z cennych przedmiotów to dzieła złotników i warsztatów z Wrocławia, Pragi, Wiednia, Berlina czy Warszawy.

Jak wskazał kurator wystawy, zasób zabytków będących w posiadaniu wrocławskiej gminy żydowskiej był przez wiele lat intrygującą zagadką dla badaczy: historyków i historyków sztuki. Obecny Zarząd Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu uznał rozpoznanie i pierwszą publiczną prezentację tej kolekcji za swój ważny cel. W realizacji tego przedsięwzięcia znacząco pomogła współpraca nawiązana z Muzeum Narodowym we Wrocławiu, dysponującym kadrą specjalistów  w zakresie historii sztuki i konserwacji zabytków. 

Witecki zwrócił uwagę, że kolekcja rzemiosła artystycznego posiadanego przez Gminę Wyznaniową Żydowską we Wrocławiu, w tym przede wszystkim obiektów złotniczych, odzwierciedla skomplikowane losy - tak samej gminy, jak i miasta Wrocławia. Tym samym jednak można ją postrzegać w kategoriach intrygującego świadectwa historii Żydów w stolicy Śląska, odnoszące się tak do czasów apogeum świetności i znaczenia tej społeczności w XIX wieku, jak i okresu prześladowań i zniszczenia, a wreszcie niełatwego odrodzenia po 1945 r., w całkiem nowej rzeczywistości - zauważył kurator.

Podkreślił przy tym, że ustalenie pochodzenia i okoliczności, w jakich zabytki trafiły do zasobu posiadanego obecnie przez gminę nastręcza dużych trudności. Nie zachowały się bowiem niemal żadne dokumenty, które je opisywały lub wyjaśniały. Głównym źródłem wiedzy o pochodzeniu judaików z kolekcji skarbca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu są same obiekty, których atrybucja i odczytane inskrypcje dostarczają nam pewnych informacji - wyjaśnił dodając, że zbiór ten wydaje się mieć kilka źródeł pochodzenia.

Pierwszym z nich - jak wskazał - są zasoby przedwojenne wrocławskiej gminy żydowskiej. Są wśród nich również przedmioty ratowane z synagog, likwidowanych, bądź niszczonych i rabowanych w czasach nazistowskich, które były w miarę możliwości zabezpieczane i ukrywane przez członków społeczności żydowskiej. Zdecydowaną większość stanowią obiekty powstałe w drugiej połowie XIX w., w okresie największego rozwoju wrocławskiej gminy żydowskiej.

Drugim źródłem była relokacja obiektów wraz z przybyłymi po wojnie migrantami z różnych terenów, zwłaszcza z obszarów przedwojennej Polski, które znalazły się na terenie Związku Radzieckiego po 1945 r. Z pewnością takie jest pochodzenie obiektów o rodowodzie galicyjskim, których znaczną liczbę odnajdujemy w tym zbiorze. Wśród nich znalazły się, prezentowane na wystawie, judaika z Wielkiej Synagogi w Buczaczu i z Wieruszowa - tłumaczył kurator.

Ostatnią grupą są dary członków gminy bądź innych osób, które zdecydowały się przekazać posiadane przedmioty, widząc ich właściwe miejsce właśnie w tej kolekcji.