Święto Matki Boskiej Gromnicznej ma stałą datę w kalendarzu - przypada na czterdziesty dzień po Bożym Narodzeniu, czyli 2 lutego. Dzień ten kończy okres śpiewania kolęd i pastorałek w kościołach, a parafie oraz wierni w swoich domach najpóźniej tego dnia rozbierają choinki świąteczne. Czy tego dnia należy iść na mszę świętą?
Święto Matki Boskiej Gromnicznej ma jeszcze dwie inne nazwy - Święto Ofiarowania Pańskiego i Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi.
Najbardziej popularna nazwa dzisiejszego święta, czyli Matki Boskiej Gromnicznej, pochodzi od słowa "gromnica". Oznacza ono poświęconą świecę, z którą związana jest wiara, że po zapaleniu jest ona symbolem ochrony domu przez Boga. Postawiona w oknie w trakcie burzy ma zabezpieczyć przed uderzeniem pioruna (zwanego również gromem). Świeca gromniczna jest obecna zarówno przy chrzcie, pierwszej Komunii św., bierzmowaniu, ślubie jak i śmierci. Konającym lub zmarłym wkładano gromnicę do rąk, co miało być znakiem odejścia do Boga.
Obecność na mszy świętej w tym dniu nie jest obowiązkowa, ponieważ nie jest to święto nakazane. W tym dniu w kościołach odbywają się procesje z zapalonymi świecami i poświęcenie świec.
Procesja z zapalonymi świecami miała być znana w Rzymie już w czasach papieża św. Gelazego w 492 r., jednak dopiero od X w. upowszechnił się obrzęd poświęcania świec, których płomień symbolizuje Jezusa.
Dzisiejsze święto nosi również nazwy Ofiarowania Pańskiego i Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi. Ma to związek z opisanym w Piśmie Świętym przyniesieniem przez Maryję małego Jezusa do świątyni. W czasie ofiarowania Bogu dzieciątka Jezus do Maryi podszedł starzec Symeon, wziął dziecko na ręce i wypowiedział słowa "Światłość na oświecenie pogan i na chwałę Izraela" (Łk 2, 32).
Ofiarowanie w świątyni to część starotestamentalnej tradycji. Wyzwolenie Izraela z niewoli egipskiej było upamiętniane przez ofiarowanie pierworodnego syna w kościele w czterdziestym dniu po urodzeniu. Ofiarowanie polegało na oddaniu dziecka w ręce kapłana i wykupieniu go kwotą 5 sykli (było to równe zarobkowi z 20 dni). Wraz z ofiarowaniem syna należało dokonać ceremonii oczyszczenia matki, która składała ofiarą z baranka. Fakt złożenia przez Maryję i Józefa gołębia, synogarlicy, oznacza, że byli ubodzy.
Od 1997 r. w dniu 2 lutego w Kościele rzymskokatolickim, z inicjatywy św. Jana Pawła II, obchodzony jest tzw. Dzień Życia Konsekrowanego. Jest on poświęcony modlitwie za zakonnice, zakonników i osoby świeckie, które oddały swoje życie służbie Bogu. W Polsce jest ponad 31,1 tys. osób konsekrowanych.
Według danych z końca 2020 roku, w Polsce było 11 020 zakonników w 59 zgromadzeniach (w 2019 r. - 11 173). W kraju przebywa ich 8 182 (w 2019 r. było 8 100), zaś za granicą pracowało 2 920 (rok wcześniej - 2 991). Wśród nich są zarówno zgromadzenia czynne, jak i kontemplacyjne np. kameduli.
Jeśli chodzi o zakonnice, to w 2071 domach należących do 105 żeńskich zgromadzeń zakonnych przebywają 16 764 siostry. Ponadto 1 866 sióstr pracuje poza granicami Polski - z tego na Wschodzie jest 300 zakonnic, w krajach misyjnych 662, a reszta - 1062 - w innych krajach.
W Polsce znanych jest wiele przysłów związanych z pogodą lub kalendarzem. Wśród nich istnieje również i takie: "W dzień Panny Gromnicznej - bywaj zdrów mój śliczny". Dziś jest ono niezrozumiałe, a wiąże się z dawnym przekonaniem, w myśl którego 2 luty jest ostatnim dniem, kiedy mężczyzna może się oświadczyć kobiecie, jeżeli chce, aby ślub odbył się jeszcze w karnawale. Jeśli tego nie zrobił, musiał poczekać do Wielkanocy.
