Udar mózgu często wiąże się z zaburzeniami szczególnie ważnych funkcji, takich jak mowa, widzenie czy uwaga. Może nawet prowadzić do ich całkowitej utraty. Częściowe przywrócenie tych funkcji jest możliwe, lecz utrudnia je stan zapalny, który obniża plastyczność mózgu. Badania na szczurach, przeprowadzone w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w Warszawie, sugerują, że skuteczność rehabilitacji po udarze można poprawić za pomocą popularnych leków przeciwzapalnych.
Zespół prof. dr hab. Małgorzaty Kossut z Instytutu Nenckiego udowodnił niekorzystny wpływ stanu zapalnego na plastyczność mózgu po udarze. Wykazał jednocześnie, że popularny lek przeciwzapalny, ibuprofen, przywraca zdolności kory mózgowej do zmian neuroplastycznych.
Badania przeprowadziliśmy na szczurach, lecz mamy silne podstawy by przypuszczać, że w przyszłości nasze wyniki pomogą zwiększyć skuteczność rehabilitacji osób chorych, po udarze mózgu - mówi prof. Kossut. Naukowcy podkreślają, że na obecnym etapie badań brakuje jednak dowodów na skuteczność proponowanej terapii u ludzi. Zwracają też uwagę, że nie badali, czy terapia lekami przeciwzapalnymi obniża prawdopodobieństwa udaru, a jedynie czy może pomóc zwalczać jego skutki.
Do udaru mózgu najczęściej dochodzi wskutek zablokowania przepływu krwi przez naczynia krwionośne. Brak dopływu tlenu do neuronów szybko prowadzi do ich śmierci. Wokół ogniska udaru dochodzi też do wielu zmian patologicznych. Ich skutkiem jest między innymi spadek metabolizmu tkanki nerwowej, zaburzenia przesyłania sygnałów elektrycznych i obrzęk. Uszkodzenie mózgu oznacza upośledzenie lub utratę czynności, którą sterował dotknięty udarem obszar. Chory ma zaburzenia mowy, ruchu, wzroku czy uwagi. U większości pacjentów po pewnym czasie utracone funkcje częściowo lub całkowicie powracają. Niekiedy następuje to spontanicznie, częściej wspomaga się ten proces odpowiednimi metodami rehabilitacji.
W obu przypadkach u podstaw procesu naprawy mózgu leży neuroplastyczność, czyli zdolność mózgu do zmiany własności komórek nerwowych i połączeń między nimi - mówi dr Monika Liguz-Lęcznar z Instytutu Nenckiego. Po udarze zmiany neuroplastyczne nie zachodzą tak szybko jak w zdrowym mózgu. Badacze z Instytutu Nenckiego podejrzewali, że upośledzenie plastyczności może być spowodowane reakcją tkanki nerwowej na uszkodzenie i rozwijający się w tym miejscu stan zapalny.
Aby udowodnić, że złagodzenie procesu zapalnego może wspomagać neurorehabilitację, zespół prof. Kossut przeprowadził doświadczenia na szczurach. Wywoływano u nich udar zlokalizowany w korze mózgowej, w pobliżu obszaru rejestrującego sygnały dochodzące z włosów czuciowych (wibrys). Każda wibrysa pobudza niewielki, ściśle określony segment kory mózgowej. Obcinając niektóre z nich można na pewien czas wyeliminować część sygnałów docierających do mózgu. Wiadomo, że w tej sytuacji obszary kory aktywowane przez dotykanie pozostałych na pyszczku wibrys szybko się powiększają. Oznacza to, że pozostałe włosy "przejmują" obszary kory mózgowej wcześniej pobudzane przez te, które zostały obcięte.
Opisana zmiana neuroplastyczna nie zachodzi, gdy ognisko udaru znajduje się w pobliżu obszaru kory należącego do wibrys. Pokazaliśmy, że kuracja ibuprofenem, podawanym zaraz po udarze, zmniejsza stan zapalny i przywraca zdolność do neuroplastyczności. W efekcie kora mózgowa przeorganizowuje się tak jak u zdrowych zwierząt - mówi prof. Kossut. Są szanse, że ibuprofen (a prawdopodobnie także inne leki przeciwzapalne) okażą się skuteczne w leczeniu skutków udaru także u ludzi.
Na podstawie informacji prasowej Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN
