Naukowcy odkryli, co sprawia, że niektóre obrazy Vincenta van Gogha tracą blask. Chodzi o reakcję chemiczną, która powoduje, że jaskrawo żółta farba pokrywa się pod wpływem promieniowania słonecznego brązowawym nalotem. Jak donosi czasopismo "Analytical Chemistry" wyniki najnowszych badań międzynarodowego zespołu naukowców mogą pomóc w ochronie dzieł także innych XIX-wiecznych mistrzów.
Badacze z Uniwersytetów w Antwerpii, Perugii i Delft oraz instytutów Narodowej Rady Badań Naukowych w Perugii i Paryżu badali przy pomocy promieni rentgenowskich cienką warstwę na granicy farby i werniksu dwóch obrazów, znajdujących się w zbiorach Muzeum van Gogha w Amsterdamie. Chodziło o fragmenty, które wykazują brązowe ślady, zmniejszające jaskrawość żółci chromowej, stosowanej przez artystę.
Użycie przez van Gogha żółci chromowej i innych nowoczesnych, jaskrawych barwników uważane jest za kamień milowy historii malarstwa. Już od XIX wieku zdawano sobie jednak sprawę, że kolory te bywają nietrwałe. Kłopoty z żółcią chromową nie dotyczyły jednak wszystkich obrazów z tego okresu, a zmiany, jeśli je obserwowano, zachodziły w różnym tempie.
Dopiero teraz możliwe stało się wyjaśnienie tej zagadki. Naukowcy zbadali próbki farby z trzech zachowanych, oryginalnych tubek z tamtego okresu. Próbki naświetlano promieniami UV przez 500 godzin. Tylko w przypadku jednej z nich, pobranej z tubki należącej do flamandzkiego malarza Rika Woutersa, żółta powierzchnia zmieniła kolor na czekoladowy. Dokładne badania przy pomocy spektroskopii promieni X pokazały, że zmiana koloru wynika z redukcji chromu czterowartościowego Cr(IV) do trójwartościowego Cr(III) pod wpływem promieniowania UV.
W drugim etapie zbadano próbki z dotkniętych tym procesem obrazów "Brzeg Sekwany" i "Pejzaż Arles z irysami na pierwszym planie". Potwierdzono, że przyczyną przebarwień jest taka sama reakcja chemiczna. Co więcej, okazało się, że przebiega ona szybciej w obecności barwników, zawierających bar i siarkę. Być może więc trwałość obrazów ucierpiała w związku ze zwyczajem van Gogha mieszania żółtej i białej farby.
Naukowcy są przekonani, że użycie nowoczesnych źródeł wiązki promieni X pomoże w odkryciu kolejnych tajemnic dzieł sztuki. Na razie sugerują, by obrazy malowane z użyciem żółci chromowej chronić przed promieniowaniem UV. To pomoże "Słonecznikom" pozostać... słonecznikami.
