Wicepremier i minister kultury Piotr Gliński podpisał w Syracuse w stanie Nowy Jork umowę w sprawie powrotu do Polski serii obrazów malarzy z Bractwa św. Łukasza, które były wystawiane podczas Wystawy Światowej w Nowym Jorku w 1939 roku.

To wydarzenie szczególne dla polskiego dziedzictwa. Przez wiele lat różne środowiska i instytucje starały się uwrażliwiać na historię obrazów i makat z Le Moyne College, aby nie zostały zapomniane - powiedział Piotr Gliński podczas ceremonii podpisania umowy w Le Moyne College, uczelni, gdzie przez ostatnie dekady przechowywane były dzieła sztuki.

Chciałbym jeszcze raz podziękować władzom Le Moyne College za współpracę i zrozumienie, jak ważne są dla nas te dzieła, a także za wieloletnią opiekę nad tym wyjątkowym zbiorem - dodał. Wicepremier podkreślił, że przez lata obecności w amerykańskim college'u obrazy zyskały funkcje edukacyjną. Zachowają ją także w Polsce, bo będą wystawiane w Muzeum Historii Polski.

W ramach umowy do Polski wróci cykl 7 obrazów wspólnego autorstwa 11 malarzy z ugrupowania artystycznego Bractwa św. Łukasza oraz 4 makat Mieczysława Szymańskiego. Dzieła były specjalnie wykonane na zlecenie polskiego rządu na potrzeby wystawy w Nowym Jorku.

Cykl siedmiu obrazów o wymiarach 120 x 200 cm przedstawia doniosłe wydarzenia z historii Polski: "Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha (1000)", "Przyjęcie chrześcijaństwa przez Litwę (1386)", "Nadanie przywileju jedleńsko-krakowskiego (1430)", "Unia Lubelska (1569)", "Uchwalenie konfederacji warszawskiej o wolności religijnej (1573)", "Odsiecz Wiednia (1683)" oraz "Konstytucja 3 Maja (1791)". Ich autorami są Bolesław Cybis, Bernard Frydrysiak, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Jeremi Kubicki, Antoni Michalak, Stefan Płużański, Janusz Podoski i Jan Zamoyski. Malarze pracowali pod kierunkiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego w jego atelier zlokalizowanym w Kazimierzu nad Wisłą.

Dodatkowo polski pawilon zdobiły 4 makaty "Jan III Sobieski" wg projektu Mieczysława Szymańskiego, wykonane pod kierunkiem Marii Łomnickiej-Bujakowej przez zespół hafciarek ze spółdzielni "Inicjatywa" w Warszawie.

Dlaczego obrazy pozostały w Stanach Zjednoczonych?

Podczas nowojorskiej wystawy w Europie wybuchła II wojna światowa i polski pawilon stracił źródła finansowania. Komisarz generalny polskiego pawilony prof. Stefan Ropp sprzedał część obiektów; większość trafiła do Muzeum Polskiego w Chicago, zaś obrazy "Łukaszowców" i makaty Szymańskiego - do jezuickiego Le Moyne College, gdzie wykładał po wojnie profesor.

Tak wielu studentów cieszyło się tymi obrazami i cieszę się, że Polacy też będą mogli się nimi cieszyć - powiedziała prezes Le Moyne, Linda LeMura. Inga Barnello, szefowa biblioteki, w której mieściły się dotąd obrazy, podkreśliła, że prof. Ropp zawsze chciał, by dzieła wróciły do Polski.

Muszę przyznać, że trudno było nam się rozstać z tymi dziełami. Zawsze uważaliśmy je za swoje, że są częścią naszej uczelni - powiedziała PAP Barnello.

Gdzie będzie można podziwiać obrazy?

Jak powiedziała PAP rzeczniczka resortu Anna Pawłowska-Pojawa, obrazy wrócą do Polski w ciągu 90 dni i docelowo mają być wystawione w Muzeum Historii Polski. Dopóki placówka ta nie zostanie otwarta, planowane są pokazy przynajmniej jednego z dzieł w Muzeum Narodowym w Krakowie, a także w Warszawie.

To bardzo ważny dzień i bardzo ważne wydarzenie dla Muzeum Historii Polski - powiedział dyrektor placówki Robert Kostro. Te obrazy reprezentują ważną część historii Polski, ale też ważną część relacji polsko-amerykańskich (...) jestem wdzięczny Le Moyne College za umożliwienie powrotu tych dzień do domu - dodał.

Jak powiedział PAP Kostro, obrazy wpisują się w misję muzeum, bo "stanowią XX-wieczną interpretację najważniejszych wydarzeń w historii Polski", podobnie jak wcześniej interpretowali ją np. Jan Matejko. Kostro zapowiedział, że dzieła zostaną pokazane w muzeum w przyszłym roku.

Zobacz również: