Kończą się światowe zasoby helu. Sytuację komplikuje wojna w Ukrainie

Hel po wodorze to drugi najlżejszy gaz. Wypuszczony w powietrze ulatnia się w przestrzeń kosmiczną. W przeciwieństwie do wodoru, obecnego w cząsteczkach wody i innych związkach organicznych, jego ziemskie zasoby są skąpe i nieodnawialne.

Hel powstaje w głębi Ziemi jako izotop w procesach rozpadu pierwiastków promieniotwórczych: toru i uranu. Rozpuszcza się w wodach gruntowych i z nimi przenika do złóż gazu ziemnego, gdzie ulega wiązaniu.

Hel stosowany jest do schładzania m.in. rtęci, arsenu i innych pierwiastków do temperatur, w których tracą one opór elektryczny, dzięki czemu stają się nadprzewodnikami.

Najszerzej jest stosowany w kriogenice, gdyż utrzymuje się w stanie ciekłym w bardzo niskich temperaturach. Przy temperaturze wrzenia -268,9°C jest najzimniejszym ze wszystkich pierwiastków, co czyni go najlepszym chłodziwem na świecie. 

Hel, lżejszy od powietrza element, który nadaje balonom ich wyporność, zasila również niezbędne medyczne maszyny diagnostyczne. 

MRI nie może funkcjonować bez około 2 tys. litrów ultrazimnego ciekłego helu, utrzymującego jego magnesy wystarczająco chłodne do pracy. Zasoby helu — nieodnawialnego pierwiastka znajdującego się głęboko w skorupie ziemskiej — kończą się, a taka sytuacja staje się problematyczna dla szpitali, które nie wiedzą, jak zabezpieczyć niezbędne badania z dużo mniejszymi zasobami tego gazu.

Zdjęcia wykonywane za pomocą rezonansu magnetycznego dostarczają obrazy w wysokiej rozdzielczości. Pozwalają lekarzom zobaczyć szczegóły narządów, kości i tkanek, które mogą nie być widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Otrzymujemy ostre obrazy i możemy rozróżnić tkanki miękkie - powiedział dr Scott Reeder, szef MRI w Szkole Medycyny i Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Wisconsin. 

Hel ma kluczowe znaczenie dla wielu dziedzin współczesnej medycyny. Rezonans magnetyczny pomaga lekarzom w diagnozowaniu guzów mózgu, udarów, urazów rdzenia kręgowego, chorób wątroby i raka. Eksperci twierdzą, że obrazy 3D są niezastąpione - podkreślił. Utrzymanie nadprzewodzącego prądu magnetycznego rezonansu magnetycznego wymaga ekstremalnego zimna. Właśnie tam działa hel, jest najzimniejszym pierwiastkiem na Ziemi. Wpompowany do magnesu MRI umożliwia przepływ prądu bez oporu - wyjaśnia naukowiec.

Wojna w Ukrainie w większości zatrzymała handel helem między USA a Rosją. 30 maja 2022 roku Moskwa ograniczyła do 31 grudnia br. eksport gazów szlachetnych z Rosji, chodzi m.in. o hel, neon, argon, krypton, ksenon i radon.

Teraz czterech z pięciu głównych dostawców helu w USA racjonuje ten pierwiastek - powiedział Phil Kornbluth, prezes Kornbluth Helium Consulting. Jak podkreślił, dostawcy ci traktują priorytetowo branżę opieki zdrowotnej, zmniejszając przydział helu do mniej istotnych klientów. 

Szpitale już zauważyły, że koszty helu wzrosły w alarmującym tempie — prawdopodobnie nawet o 30 proc. Jednak bez jego dostaw, przyszłość MRI pozostaje niepewna - zaznacza Kornbluth.