Już w sobotę 11 listopada obchodzić będziemy 105. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Ten dzień, jak żaden inny, jest okazją do odśpiewania polskiego hymnu. Przed świętem niepodległości zapraszamy Was na powtórkę z Mazurka Dąbrowskiego. Przypominamy nie tylko historię najważniejszego polskiego utworu, przygotowaliśmy też słowa hymnu w wersji do pobrania i druku.
Słowa hymnu napisał poeta Józef Wybicki w lipcu 1797 r. podczas pobytu polskich legionistów w Reggio Emilia (w ówczesnej Republice Cisalpińskiej).
Melodia jest oparta na motywach ludowego mazurka. Jej autor pozostaje jednak nieznany.
W pierwotnej wersji Mazurek Dąbrowskiego składał się z sześciu zwrotek, z których pierwsza zaczynała się od słów "Jeszcze Polska nie umarła", druga od "Jak Czarniecki do Poznania", trzecia od "Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę".
Dwie zwrotki, ze względu na treść, na przestrzeni lat z tekstu zniknęły, głównie pod naciskiem Francuzów. 'Niemiec, Moskal nie osiądzie, gdy jąwszy pałasza, hasłem wszystkich zgoda będzie i ojczyzna nasza'. Francuzom, którzy lubili zmieniać sojuszników jak rękawiczki, nie bardzo się podobało, że polskie oddziały dyktują im kto jest przyjacielem, a kto wrogiem. Cenzura francuska usunęła tę zwrotkę, zresztą tak samo jak usunęła ostatnią naszą zwrotkę - opowiada Przemysław Rey z Muzeum Hymnu Narodowego.
Najczęściej podaje się, że po raz pierwszy publicznie Mazurka Dąbrowskiego odśpiewano 20 lipca 1797 roku.
Pierwsza zwrotka hymnu nawiązuje do ostatniego rozbioru Polski i wyraża nadzieję na odzyskanie niepodległości. W drugiej zwrotce autor wyraża przekonanie, że żołnierze podążający z zachodu przez Wartę i z południa przez Wisłę - mają moc przywrócenia z pomocą Bonapartego suwerennej Polski. Trzecia zwrotka nawiązuje do Stefana Czarnieckiego, dowódcy polskiego w czasie potopu szwedzkiego w XVII wieku i m.in. przeprawy na wyspę Als.
Obecnie za oficjalne uznaje się 4 zwrotki hymnu:
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
Marsz, marsz Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany
- Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany.
Marsz, marsz Dąbrowski...
Oprócz 4 wyżej zacytowanych zwrotek, w pierwotnej wersji utworu istniały jeszcze dwie. Ich autorem również jest Józef Wybicki, jednak zniknęły one z oficjalnej wersji hymnu. Usunięte zwrotki podkreślały, że jedynym sposobem na pokonanie Rosjan i Niemców jest zgoda i wspólny cel Polaków - wolna ojczyzna.
Dwie nieznane zwrotki hymnu brzmią następująco:
Niemiec, Moskal nie osiędzie,
gdy jąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza.
Na to wszystkich jedne głosy:
"Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę, Bóg pozwoli".
W przeszłości tekst hymnu Polski wykonywano podczas najważniejszych wydarzeń w historii kraju. Obecnie hymn państwowy zazwyczaj można usłyszeć i odśpiewać podczas uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych, a także uroczystych apeli i zbiórek. Często są to wydarzenia upamiętniające wydarzenia historyczne, ale też międzynarodowe imprezy sportowe i szkolne uroczystości.
Mazurek Dąbrowskiego jest jednym z symboli państwowych, pełni wyjątkową rolę w życiu narodu. Polski hymn jest chroniony przez przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawę o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych jak również rozporządzenia resortowe. Ustawa z dnia 31.01.1980 roku o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych, w artykule 14 jasno precyzuje zasady zachowania w czasie wykonywania lub odtwarzania Mazurka Dąbrowskiego.
- należy zachować powagę i spokój, przyjąć postawę wyrażającą szacunek,
- mężczyźni w ubraniach cywilnych - zdejmują nakrycia głowy,
- osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie - oddają honory przez salutowanie,
- poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru.
Hymn Rzeczypospolitej Polskiej powinien być wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający mu należną cześć i szacunek.
Zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych - zabrania się wykonywania hymnu ze zmienioną melodią lub tekstem.
Wskazane jest wykonywanie pełnej wersji hymnu, zawsze gdy okoliczności na to pozwalają (np. nie krępują nas ograniczenia wynikające z protokołu dyplomatycznego).
Problematyczna jest kwestia refrenu. Według literackiej wersji powinien być śpiewany bez powtórzeń, a według zapisu nutowego z powtórzeniem. Na ten moment obie wersje wykonania, z powtórzonym refrenem i ze śpiewanym tylko raz, są traktowane jako prawidłowe.
