Przepisy, na podstawie których ZUS umorzył zaległości w składkach kobietom, które w czasie urlopu wychowawczego prowadziły biznes, są zgodne z konstytucją. Takie orzeczenie wydał dzisiaj Trybunał Konstytucyjny.
Pytanie prawne w tej sprawie skierował do Trybunału Sąd Okręgowy w Krakowie. Problem dotyczy kobiet przebywających na urlopach wychowawczych i jednocześnie prowadzących działalność gospodarczą, które przed 2009 rokiem nie opłaciły składek na ubezpieczenia społeczne. Wcześniej przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zawierały lukę w tym zakresie.
Problemu nie było, gdy kobieta, która prowadziła biznes, równolegle wykonywała pracę w innym, nienależącym do niej zakładzie. W takim wypadku nie musiała opłacać składek ZUS z działalności gospodarczej, bo opłacał je jej pracodawca.
Sytuacja komplikowała się, gdy kobieta szła na urlop wychowawczy. Podczas tego urlopu, który jest niepłatny, pracodawca przestawał opłacać składki ZUS z tytułu zatrudnienia pracowniczego. Jednocześnie przepisy nie wskazywały wprost obowiązku opłacania składek z tytułu prowadzonej nadal działalności gospodarczej. W efekcie kobiety zajmujące się biznesem w trakcie urlopu wychowawczego nie opłacały składek ZUS.
Sytuacja zmieniła się wraz z nowelizacją przepisów. Ustawa z 24 kwietnia 2009 roku, zmieniająca m.in. ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, wprowadziła jasną zasadę, że osoby przebywające na urlopach wychowawczych muszą obowiązkowo płacić składki emerytalną i rentową z działalności gospodarczej, jeżeli nie mają jednocześnie innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń. Przy prowadzeniu działalności gospodarczej na urlopie wychowawczym właśnie ta działalność stawała się podstawowym tytułem do ubezpieczenia w ZUS.
Jednocześnie nowelizacja z 2009 roku przewidywała możliwość umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne dla osób na urlopie wychowawczym, które nie opłaciły tych składek. Takiej możliwości nie wprowadzono natomiast dla osób, które składki już opłaciły. I to właśnie stało się powodem zakwestionowania nowelizacji przez krakowski sąd.
Uznał on, że takie zróżnicowanie sytuacji przedsiębiorców na urlopach wychowawczych może być niezgodne z konstytucją i skierował w tej kwestii pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem sądu, ustawodawca w art. 4 ust. 1 podzielił osoby przebywające na urlopie wychowawczym i prowadzące działalność gospodarczą na te, które składki zapłaciły, i te, które tego nie zrobiły. Przywilej umorzenia należności wprowadził wobec tych drugich, co - zdaniem sądu - jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości i nie służy realizacji konstytucyjnej zasady sprawiedliwości społecznej.
W dzisiejszym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny nie podzielił tej argumentacji. Podkreślił, że obowiązujące przed nowelizacją z 2009 roku przepisy były w tej kwestii niejasne i budziły wiele wątpliwości. Dlatego przyznanie możliwości umorzenia składek ZUS tym, którzy ich nie opłacili, nie może być utożsamiane z faworyzowaniem osób naruszających prawo. Jak stwierdził Trybunał, trudno uznać, że wszyscy niepłacący składek czynili to z pełną świadomością łamania przepisów.
TK podkreślił ponadto, że problemy powstały z winy państwa, więc należy zaaprobować działania ustawodawcy, bo były przejawem lojalności państwa wobec obywateli, a państwo naprawiło w ten sposób swoje błędy.
