NUKLarowanie, ODRAtowanie i BETONiagara

O ame­ry­kań­skiej ener­ge­ty­ce było ostat­nio bar­dzo gło­śno. Nie dzię­ki jej suk­ce­som. Wręcz prze­ciw­nie - za spra­wą bez­pre­ce­den­so­wych i spek­ta­ku­lar­nych po­ra­żek. Latem 2020 roku za­chod­nie wy­brze­że USA na­wie­dzi­ła fala strasz­li­wych upa­łów. Mię­dzy in­ny­mi dla­te­go sezon po­ża­rów lasów w Ka­li­for­nii roz­po­czął się wcze­śniej i objął roz­le­glej­sze te­re­ny niż zwy­kle. Ka­li­for­nij­ski ope­ra­tor sys­te­mu elek­tro­ener­ge­tycz­ne­go wdro­żył pro­ce­du­rę od­ci­na­nia do­pły­wu ener­gii do te­re­nów za­gro­żo­nych, ale szyb­ko oka­za­ło się, że wy­łą­cze­nia ko­niecz­ne są nie tylko tam. W całej sieci po pro­stu za­bra­kło prądu. Padła. Do­stę­pu do ener­gii elek­trycz­nej przez wiele dni nie miało kil­ka­set ty­się­cy miesz­kań­ców ogrom­nych ob­sza­rów naj­bo­gat­sze­go i naj­gę­ściej za­lud­nio­ne­go stanu USA. Jak to w ogóle moż­li­we? Gdyby Ka­li­for­nia sta­no­wi­ła nie­za­leż­ne pań­stwo, by­ła­by piątą naj­więk­szą go­spo­dar­ką świa­ta. Upały i po­ża­ry nie są tam ni­czym nie­zwy­kłym, bo taki tam - pro­szę pań­stwa - mają kli­mat. Dla­cze­go więc w tam­tej­szej sieci za­bra­kło ener­gii, kiedy była naj­bar­dziej po­trzeb­na? Stało się tak z wielu po­wo­dów, które można pod­su­mo­wać jed­nym zda­niem: przy­po­mnia­ły o sobie bez­li­to­sne prawa fi­zy­ki. Lek­ce­wa­żo­ne la­ta­mi przez po­li­ty­ków i ide­olo­gów, któ­rzy sta­no­wią o kształ­cie ka­li­for­nij­skiej ener­ge­ty­ki. W Ka­li­for­nii od dekad trwa kru­cja­ta prze­ciw ener­ge­ty­ce ją­dro­wej. Ale nie tylko jej. Ka­li­for­nia - ten pa­ra­gon cnót tech­no­lo­gicz­ne­go po­stę­pu i eko­lo­gii - za­czę­ła też usta­mi i rę­ka­mi swo­ich ak­ty­wi­stów wal­czyć z gazem ziem­nym jako pa­li­wem ko­pal­nym. Jesz­cze w 2019 roku pra­wie 43% mocy w ka­li­for­nij­skim sys­te­mie to moc za­in­sta­lo­wa­na w elek­trow­niach opa­la­nych wła­śnie gazem. Potem jed­nak ten od­se­tek spadł, za to sko­ko­wo przy­ro­sła moc za­in­sta­lo­wa­na w fo­to­wol­ta­ice i ener­ge­ty­ce wia­tro­wej. To ozna­cza, że ka­li­for­nij­ski miks wy­twór­czy w za­sa­dzie uza­leż­nił się od wa­run­ków po­go­do­wych.

W 2018 ro­ku nie­opo­dal Mal­czyc ukoń­czo­no bu­do­wę ko­lej­ne­go stop­nia wod­ne­go, któ­ry miał za­mie­nić tę rze­kę w trans­por­to­wą ar­te­rię. Je­go po­wsta­nie to nic in­ne­go jak dal­szy ciąg śnio­ne­go od koń­ca XVIII wie­ku snu oświe­ce­nio­wych in­ży­nie­rów na­tu­ry, chcą­cych pod­po­rząd­ko­wać rze­kę ludz­kiej wo­li. - Uda­ło się sfi­na­li­zo­wać in­we­sty­cję, któ­rej przez po­nad dwa­dzie­ścia lat nikt nie był w sta­nie do­koń­czyć - z du­mą mó­wił wte­dy w Mal­czy­cach mi­ni­ster go­spo­dar­ki mor­skiej i że­glu­gi śród­lą­do­wej, Ma­rek Gró­bar­czyk. In­we­sty­cja mia­ła zna­czą­co po­pra­wić za­bez­pie­cze­nie prze­ciw­po­wo­dzio­we w tym re­gio­nie, przy­wró­cić pa­ra­me­try od­rzań­skie­go szla­ku że­glu­go­we­go do klas mię­dzy­na­ro­do­wych, po­pra­wić po­ziom wód grun­to­wych i prze­ciw­dzia­łać su­szom. Sto­pień wod­ny po­wstrzy­mać miał też pro­ce­sy ero­zyj­ne w ko­ry­cie rze­ki po­ni­żej stop­nia, co z ko­lei po­zwo­li­ło­by na ochro­nę la­sów łę­go­wych. To jed­nak tyl­ko li­sta po­boż­nych ży­czeń, na do­da­tek sprzecz­na z ak­tu­al­nym sta­nem wie­dzy o rze­kach, i nic in­ne­go jak kon­ty­nu­acja moc­no już prze­brzmia­łe­go ma­rze­nia o "kon­tro­lo­wa­niu na­tu­ry". Sto­pień w Mal­czy­cach po­wstałpo­wstał na tym od­cin­ku Od­ry, któ­ry już w cza­sach Ko­sch­ke­go na­zy­wa­ny był "scho­da­mi do Bre­slau". Beu­then, Glo­gau, Wol­fau, Lub­chen, Ste­inau, Re­gnitz, Dy­hern­furth - w każ­dym z tych miejsc wła­ści­cie­le nad­rzecz­nych ma­jąt­ków wy­bu­do­wa­li ja­zy spię­trza­ją­ce rze­kę. Chcie­li w ten spo­sób za­trzy­mać jak naj­wię­cej wo­dy dla sie­bie. Rzecz ja­sna kon­struk­cje te by­ły utra­pie­niem szy­prów pły­wa­ją­cych na Oder. Kur­su­ją­ce w dół rze­ki stat­ki trze­ba by­ło spusz­czać po nich ostroż­nie na li­nach, a jesz­cze gor­sze od te­go by­ło prze­cią­ga­nie tam­tę­dy jed­no­stek idą­cych w gó­rę rze­ki. Przez mniej­sze ja­zy uda­wa­ło się nie­kie­dy przejść bez roz­ła­dun­ku. Naj­więk­sze mia­ły jed­nak po­nad dzie­sięć łok­ci wy­so­ko­ści. Pró­ba prze­cią­gnię­cia przez ta­ką prze­szko­dę wy­ła­do­wa­nej szku­ty nie­mal na pew­no mu­sia­ła za­koń­czyć się ka­ta­stro­fą. Nie­raz na­wet pu­ste, a nie­co bar­dziej wy­słu­żo­ne ło­dzie ule­ga­ły w trak­cie ta­kiej ope­ra­cji cał­ko­wi­te­mu znisz­cze­niu.

Roz­pę­dza­ją­cy się przez ponad de­ka­dę walec be­to­no­zy swoje re­kor­do­we wy­ni­ki osią­ga w 2019 roku. Bytom, Jasło, Li­ma­no­wa, Kutno, My­śle­ni­ce, Nowe Mia­sto Lu­baw­skie, Swa­rzędz - to tylko nie­któ­re spo­śród miast do­ko­nu­ją­cych wy­cin­ki drzew w swo­ich naj­bar­dziej re­pre­zen­ta­cyj­nych prze­strze­niach. Do ta­kich wy­ci­nek do­cho­dzi przez cały rok, nawet w mie­sią­cach, w któ­rych trwa okres lę­go­wy pta­ków gniaz­du­ją­cych na drze­wach. Byd­goszcz "za­pra­sza na otwar­cie rynku", choć po re­wi­ta­li­za­cji nie ma na nim nic oprócz be­to­nu. Brańsk tnie na rynku i nad rzeką Nu­rzec. Koń­sko­wo­la na głów­nym placu zo­sta­wia kilka drzew, Par­czew - ani jed­ne­go. Na za­koń­cze­nie tego ma­ra­to­nu, w grud­niu 2019 roku, na cen­tral­nym skwe­rze Ja­no­wa Pod­la­skie­go pod topór idzie więk­szość ze 140 ro­sną­cych tam drzew.

W lutym 1967 roku pol­skie Mi­ni­ster­stwo Bu­dow­nic­twa ogła­sza za­mknię­ty kon­kurs na opra­co­wa­nie kom­plek­so­we­go sys­te­mu bu­dow­nic­twa miesz­ka­nio­we­go z wiel­kiej płyty - jed­ne­go dla całej Pol­ski. Po­my­sło­daw­cą jest Ma­rian Wę­glarz, nowy młody dy­rek­tor de­par­ta­men­tu tech­ni­ki w re­sor­cie. Cho­dzi o to, by osta­tecz­nie upo­rząd­ko­wać chaos, który po­wstał wsku­tek rów­no­le­głych po­szu­ki­wań naj­lep­szej me­to­dy w róż­nych mia­stach. A przede wszyst­kim - to man­tra - żeby bu­do­wać jak naj­szyb­ciej i naj­ta­niej. Po­dob­nie jak w NRD, gdzie ogra­ni­czo­no się do jed­ne­go sys­te­mu P2 prze­te­sto­wa­ne­go na ber­liń­skim Lich­ten­ber­gu (do­pie­ro w la­tach sie­dem­dzie­sią­tych za­stą­pi go inny, opra­co­wa­ny na Po­li­tech­ni­ce Drez­deń­skiej WBS-70) i po­zwa­la­ją­ce­go na nie­ogra­ni­czo­ną, se­ryj­ną pro­duk­cję blo­ków. Dla Ro­sjan jest oczy­wi­ste, że sys­tem wiel­ko­pły­to­wy do­mi­nu­ją­cy w Pol­sce po­wi­nien być ra­dziec­ki. Py­ta­nie tylko: czy mo­skiew­ski, czy le­nin­gradz­ki. Już pod ko­niec 1958 roku zor­ga­ni­zo­wa­li zor­ga­ni­zo­wa­li więc wi­zy­tę w Mo­skwie dla pol­skich dy­gni­ta­rzy, żeby za­po­znać ich ze swo­imi me­to­da­mi sto­so­wa­nia pre­fa­bry­ka­cji. - Nasi wy­je­cha­li z Rosji prze­ko­na­ni o kiep­skiej ja­ko­ści ra­dziec­kich blo­ków - mówi Maria Pie­chot­ka. Dys­ku­sja nad roz­strzy­gnię­ciem kon­kur­su trwa czte­ry mie­sią­ce. Wy­gry­wa sys­tem opra­co­wa­ny przez ze­spół Mia­sto­pro­jek­tu w Szcze­ci­nie, na­zy­wa­ny odtąd "szcze­ciń­skim". Z przy­czyn prag­ma­tycz­nych - jest wy­jąt­ko­wo pro­sty i na­da­je się do re­ali­za­cji przy uży­ciu urzą­dzeń za­ku­pio­nych w ZSRR, a tylko z ta­kich ko­rzy­sta­ją na razie ist­nie­ją­ce już fa­bry­ki domów. Or­ga­ni­za­to­rzy nie są jed­nak za­chwy­ce­ni. Uzna­ją, że bę­dzie to roz­wią­za­nie przej­ścio­we. Maria Pie­chot­ka: - Sys­tem szcze­ciń­ski był sys­te­mem za­mknię­tym, opar­tym na jed­nym mo­du­le, wiel­kiej pły­cie o wy­mia­rach dwa czter­dzie­ści na dwa osiem­dzie­siąt. Po­zwa­lał na ze­sta­wia­nie sied­miu typów miesz­kań o względ­nie przy­zwo­itym roz­kła­dzie, od po­ko­ju z kuch­nią po pięć pokoi z kuch­nią, ale nic po­nad­to nie można było na jego bazie ob­my­śleć. My za­pro­po­no­wa­li­śmy coś zu­peł­nie in­ne­go. Sys­tem otwar­ty, który po­zwa­lał do­wol­nie prze­sta­wiać i łą­czyć ścia­ny. I to ich pro­jekt zo­sta­je dru­gim, osta­tecz­nym zwy­cięz­cą. "W" w na­zwie ozna­cza War­sza­wę, "70" - datę pierw­sze­go wdro­że­nia: w 1970 roku.