"Co zmieniłabym w życiu? Chciałabym, żeby rodzice nie pili". Wstrząsający raport o biedzie

Niespodziewana utrata pracy, choroba, która zmusza do reorganizacji dotychczasowego życia, śmierć bliskiej osoby, wypadek. Na znalezienie się w trudnej sytuacji z powodu niemożliwego do przewidzenia zdarzenia losowego jest narażony niemal każdy. Ryzyko to nie rozkłada się jednak równomiernie. Brak oszczędności, przyzwyczajenie do życia “od pierwszego do pierwszego" to w przypadku nagłego nieszczęścia niemal gwarancja popadnięcia w długotrwałe kłopoty.

***

Choć jest od niej aż dziesięć razy starsza, pani Anna ze swoją prawnuczką dogaduje się znakomicie. Prababcia dba, by dziewczynka nie czuła się gorsza od rówieśników, i tak gospodaruje skromną emeryturą, że wystarcza nawet na dodatkowe zajęcia - i z gliny, i z tańca. Zuzia trafiła pod jej skrzydła, gdy córka pani Anny, a babcia Zuzi, znalazła się w szpitalu. Na rodziców dziewczynka nigdy nie mogła liczyć - jej uzależniona od alkoholu matka ma ograniczone prawa rodzicielskie, a ojciec nie utrzymuje z nią kontaktu.

Dla prababci najtrudniejsze jest to, że co miesiąc musi spłacać część długu (10 tys. zł) zaciągniętego przez matkę Zuzi. Boi się też o swoje zdrowie. Wie, że kiedy jej zabraknie, Zuzia może trafić do domu dziecka.

***

Od czasu do czasu Sara pozwala sobie na marzenia, ale zwykle twardo stąpa po ziemi. Ma 20 lat i jest niezwykle ambitna. Szkołę ukończyła z najlepszą średnią, zaczęła studia (pedagogika), tańczy, prowadzi z zajęcia z zumby, uczy się szyć na maszynie, uwielbia rysować oraz malować i nie przestaje doskonalić języków obcych. W najbliższych planach ma zrobienie prawa jazdy.

Co zmieniłabym w swoim życiu? Chciałabym, żeby moi rodzice nie pili - mówi. Niestety, na to nie miała wpływu. Sześć lat temu z powodu ich alkoholizmu wraz dwójką młodszych braci trafiła do domu dziecka. Rodzice zmarli, a Sara została dla chłopców jedyną bliską osobą, na której wsparcie zawsze mogą liczyć.

O czym marzę? Chciałabym mieć dom z ogródkiem, szczęśliwą rodzinę, dwanaścioro dzieci i pracować z młodzieżą - mówi. W krótszej perspektywie przydałyby się jej kurtka zimowa, nowe buty i mikser, żeby mogła czasem upiec ciasto dla braci.

***

Są rodzeństwem. On pracuje dorywczo, ma już 60 lat, nikt nie chce go zatrudnić, więc zbiera butelki, sprzedaje je, czasem u kogoś sprząta. Ona jest upośledzona umysłowo w stopniu lekkim, też nie ma pracy. Wspierają się, ale z najwyższym trudem udaje im się związać koniec z końcem.  

Czytałam i nagle zobaczyłam, że jedyną rzeczą, o którą prosi darczyńców ten pan, są rękawiczki - wspomina Natalia, wolontariuszka Szlachetnej Paczki. Nie mogłam uwierzyć. Tylko rękawiczki, bo zbierając złom całą zimę, odmroził sobie ręce. Z całą resztą sobie poradzi! Pojechałam tam. Weszłam i się przeraziłam. Nie mieli nawet podłogi, mieszkali w tragicznych warunkach. I to przecież tuż koło nas. A przy tym oboje byli cały czas uśmiechnięci, na nic nie narzekali, mimo tych wszystkich trudności byli szczęśliwi - dodaje.

***

Ma dobry fach, jest farmaceutką, pracuje na pół etatu w aptece. Jak to możliwe, że na życie zostaje jej miesięcznie 200 zł? I to na całą, czteroosobową rodzinę. Osiem lat temu urodziła trojaczki. Komplikacje w czasie porodu sprawiły, że przez kilka tygodni nie było pewne, czy przeżyją. I one, i ona. Wszystkie mają autyzm, a Jaś dodatkowo przyszedł na świat z deformacją stopy, niedługo czeka go operacja.

Gdy chłopcy mieli cztery lata, najpierw dowiedziała się, że ma raka, a potem, że dla męża to za dużo. Wyprowadził się, zostawiając ją samą z dziećmi. Nie poddała się, pokonała nowotwór i dziś jest wzorem dla swoich synów. Po pracy codziennie organizuje dla nich ćwiczenia i rehabilitację. To kosztuje, ale na to, by nauczyć chłopaków samodzielności nie szkoda jej czasu ani pieniędzy.

***

6 zł 70 gr na dzień

Tyle lub mniej mają do dyspozycji osoby w co piątej rodzinie włączonej do Szlachetnej Paczki. Ich średni miesięczny dochód (po odliczeniu stałych kosztów utrzymania) wynosi nie więcej niż 200 zł. Tymczasem według GUS czteroosobowa rodzina (2+2) nie jest w stanie przeżyć miesiąca za mniej niż 1571 zł.

Jedna piąta

rodzin włączonych do Szlachetnej Paczki żyje w mieszkaniach, w których nie ma łazienki.

Ponad 1,2 mln

dzieci (osób poniżej osiemnastego roku życia) jest w Polsce zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym.

9 proc.

polskich gospodarstw domowych, w których są dzieci, z przyczyn finansowych nie obchodzi uroczystości rodzinnych, np. urodzin. W co dziesiątym rodziców nie stać na opłacenie wycieczek szkolnych, zaś w co czterdziestym na jakiekolwiek zabawki, nowe ubrania czy książki.

500 zł lub więcej

wydaje na leki co piąta rodzina włączona do Szlachetnej Paczki, w której żyje przynajmniej jeden chory lub niepełnosprawny.

Podczas ubiegłorocznej edycji programu ponad 12 tys. wolontariuszy odwiedziło blisko 35 tys. rodzin, przeznaczając na spotkania z nimi oraz pogłębione wywiady łącznie ponad 70 tys. godzin.

Ten ogrom pracy dał nie tylko rzetelne podstawy do tego, by zidentyfikować potrzeby każdej z nich oraz określić, jaki rodzaj pomocy dla konkretnej rodziny stworzy dla niej najlepsze warunki do trwałej zmiany sytuacji, ale również pozwolił na zgromadzenie nieporównywalnego w tej skali z niczym materiału empirycznego na temat współczesnej polskiej biedy. 

Jego wyjątkowość polega jednak nie tylko na wielkości próby. Wolontariusze nie przychodzą do rodzin, by przeprowadzić z nimi ankietę, lecz by się spotkać i porozmawiać. Dzięki temu odkrywają o nich prawdę znacznie głębszą, niż ta, że to ludzie biedni i potrzebujący.

Poznają ich historie. Dostrzegają ich godność i piękno. Dają przestrzeń, by opowiedzieli o swoich marzeniach. Dają nadzieję.

Tematem tego raportu nie jest bieda. To raport o ludziach, którzy jej doświadczają. I ich historiach.

>>> PRZECZYTAJ CAŁY RAPORT O BIEDZIE OPRACOWANY PRZEZ SZLACHETNĄ PACZKĘ