David Baker, Demis Hassabis oraz John M. Jumper laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie chemii

Trwa tydzień noblowski. Po medycynie oraz fizyce dzisiaj przyszła pora na Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.

Jak ogłosił w środę tuż przed południem Komitet Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, w tym roku otrzymali ją Amerykanin David Baker oraz Brytyjczycy Demis Hassabis i John M. Jumper.

Amerykanin Baker został doceniony za projektowanie białek z użyciem metod obliczeniowych, a Brytyjczycy Hassabis i Jumper - za przewidywanie trójwymiarowych struktur białek.

David Baker otrzyma połowę nagrody, która wynosi 11 mln koron szwedzkich (4,2 mln zł). Drugą połową podzielą się Demis Hassabis i John M. Jumper.

Białka mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania żywych organizmów. Opracowane przez tegorocznych Noblistów narzędzia pozwalają projektować białka o konkretnych właściwościach, a także przewidywać trójwymiarową strukturę konkretnych białek i związane z nią funkcje. 

To prace o absolutnie fundamentalnym znaczeniu, nie tylko dla zrozumienia mechanizmów funkcjonowania organizmu, ale też poszukiwań nowych leków.

Hassabis i Jumper stworzyli narzędzie sztucznej inteligencji AlphaFold2, które pozwala przewidywać trójwymiarową strukturę białka na podstawie sekwencji aminokwasów. Z kolei Baker opracował skomputeryzowane metody tworzenia białek, które wcześniej nie istniały, i które w wielu przypadkach mają zupełnie nowe funkcje. 

Te osiągnięcia mają niezwykle istotne znaczenie, między innymi w medycynie. Pozwalają na zupełnie nowe podejście do poszukiwań nowych leków. 

Trudno zresztą nie odnieść wrażenia, że tegoroczne Nagrody Nobla ściśle się ze sobą wiążą. 

Z fizjologii lub medycyny wyróżniono prace tłumaczące, jak komórki decydują, jakie białka wytwarzać, z fizyki prace umożliwiające stworzenie narzędzi sztucznej inteligencji, z chemii wykorzystanie tych narzędzi do przewidywania struktury białek, a nawet projektowania zupełnie nowych.

W poprzednim roku Nagrodę Nobla w tej dziedzinie otrzymali badacze pracujący w USA: Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus i Aleksiej Jekimow za odkrycie i syntezę kropek kwantowych - najmniejszych cząstek w nanotechnologii.

Jedyną polską noblistką w dziedzinie chemii jest Maria Skłodowska-Curie. Otrzymała nagrodę w 1911 r. za odkrycie polonu i radu. Wcześniej, w 1903 r. otrzymała Nagrodę Nobla - z fizyki, wraz z mężem Pierre’em Curie i z Henrim Becquerelem, za badania nad odkrytym przez Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości.

Nagroda Nobla to złoty medal z wizerunkiem fundatora nagrody, Szweda Alfreda Nobla, oraz kaligrafowany dyplom. Od 2023 roku to także najwyższa w historii kwota pieniężna, 11 mln koron szwedzkich (ok. 4,2 mln zł).