Victor Ambros i Gary Ruvkun laureatami Nobla z medycyny

Amerykańscy biolodzy Victor Ambros i Gary Ruvkun zdobyli Nagrodę Nobla z medycyny w roku 2024. Naukowcy zostali docenieni za odkrycie mikro RNA i jego roli w potranskrypcyjnej regulacji genów.

Zwycięzców w dziedzinie medycyny wybiera Zgromadzenie Noblowskie szwedzkiego uniwersytetu medycznego Karolinska Institutet. Laureaci otrzymają do podziału nagrodę o wartości 11 mln koron szwedzkich (ok. 1,1 miliona dolarów). 

Jak wyjaśnił Komitet Noblowski, Victor Ambros oraz Gary Ruvkun odkryli mikroRNA (miRNA), nową klasę małych cząsteczek RNA, która ogrywa kluczową rolę w regulacji aktywności genów. MikroRNA mają undamentalne znaczenie dla rozwoju i funkcjonowania organizmów, w tym - człowieka.

Jak co roku przyznanie Nagrody Nobla z medycyny otwiera tydzień noblowski, podczas którego zastaną ogłoszeni nobliści we wszystkich pozostałych dziedzinach.

Odkrycie mechanizmu regulacji genów za pośrednictwem mikroRNA jest pomocne w zrozumieniu rozwoju takich chorób, jak nowotwory, cukrzyca, choroby autoagresywne. Autorom badań w tym zakresie przyznano Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.

Odkrycie tegorocznych noblistów w dziedzinie medycyny, Victora Ambrosa i Gary Ruvkuna, zostało dokonane dzięki badaniom na robaku Caenorhabditis elegans, ale ma uniwersalny charakter. Dotyczy procesu regulacji aktywności genów u wszystkich organizmów wielokomórkowych, również u ludzi.

Obecnie wiadomo, że w komórkach ludzi występuje ponad tysiąc genów kodujących różne mikroRNA. Gdy proces regulacji genów za pośrednictwem tych czasteczek ulega zakłóceniu, wówczas może dojść do rozwoju wielu poważnych chorób, w tym nowotworów, cukrzycy czy schorzeń autoimmunologicznych.

Dokonane ponad 30 lat temu odkrycie ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia nieznanego wcześniej mechanizmu regulacji, który ma kluczowe znaczenie dla organizmów wielokomórkowych, w tym dla człowieka. Dzięki cząsteczkom mikroRNA nasz organizm może rozwijać się i poprawnie funkcjonować. Informacja genetyczna przepisywana jest z kodu DNA na cząsteczki mRNA w ramach procesu zwanego transkrypcją, potem uruchamia komórkowe mechanizmy wytwarzania białek. To tam informacja z mRNA jest tłumaczona w zgodzie z instrukcjami DNA. Od połowy minionego stulecia szereg odkryć naukowych pozwalało stopniowo odkrywać ten proces. Dzisiejsi laureaci postawili na tej drodze bardzo istotny krok. 

Organy i tkanki naszego organizmu składają się z komórek różnego typu, o różnym przeznaczeniu. Każda z nich ma informację zapisaną w postaci tego samego DNA, a jednak potrafią one wytwarzać konieczne do ich poprawnego działania zupełnie różne zestawy białek. Odpowiedź na pytanie, jak to możliwe, leży właśnie w precyzyjnym mechanizmie regulacji, który sprawia, że w konkretnych komórkach aktywny jest tylko konkretny zestaw genów. To sprawia, że komórki mięśniowe, nerwowe, czy komórki nabłonka jelit mogą wykonywać bardzo specjalistyczne zadania. Co ważne, aktywność genów musi być jeszcze na bieżąco dopasowywana do zmieniających się warunków zarówno środowiska zewnętrznego, jak i wnętrza naszego organizmu. Jeśli te procesy zawiodą, regulacja ulegnie zaburzeniu, może prowadzić to do poważnych chorób, choćby nowotworowych, czy autoimmunologicznych. Dlatego zrozumienie tych procesów ma tak istotne znaczenie dla prób leczenia tych zaburzeń. 

Reguły mówią, że aby mieć szansę na nagrodę Nobla w danym roku, trzeba być nominowanym właśnie w tym roku. Same nominacje są trzymane w sekrecie, do tego stopnia, że sami nominowani nie mają świadomości, że znaleźli się w elitarnym gronie.

Głosowanie odbywa się w dniu, w którym ogłaszany jest laureat. Zaraz po głosowaniu, a jeszcze przed oficjalnym komunikatem, wydawanym ok. godz. 11:30, sekretarz generalny komitetu w Instytucie Karolinska próbuje skontaktować się z laureatem nagrody.

Bywa, że nie jest to łatwe - m.in z powodu różnych stref czasowych - nagrodzeni naukowcy mogą np. wciąż smacznie spać. Zdarzyło się, że zadzwoniono nie do tej osoby, co trzeba, albo że nie udało się skontaktować z laureatem przed oficjalnym ogłoszeniem wyników.

W ubiegłym roku nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny otrzymali Węgierka Katalina Kariko i Amerykanin Drew Weissman.

Zostali wyróżnieni za odkrycia, które stały się podstawą opracowania skutecznych szczepionek mRNA przeciw koronawirusowi wywołującemu Covid-19.