Różnice w budowie mózgu u nastolatków mogą sygnalizować wczesne ryzyko uzależnień - piszą ma łamach "JAMA Network Open" naukowcy m.in. Indiana University School of Medicine, Washington University w St Louis i National Institute on Drug Abuse. Badania przeprowadzone wśród blisko 10 000 nastolatków wskazały na wyraźne różnice struktury mózgu u osób, które przed 15. rokiem życia miały kontakt ze środkami uzależniającymi, w porównaniu do tych, które go nie miały. Autorzy pracy zwracają przy tym uwagę, że wiele z tych różnic wydaje się istnieć już w dzieciństwie, zanim doszło do jakiegokolwiek użycia szkodliwych substancji. To sugeruje, że mogą one mieć znaczenie dla ryzyka sięgnięcia po te środki w późniejszym życiu, w połączeniu z innymi czynnikami neurologicznymi, a także uwarunkowaniami o charakterze genetycznym i środowiskowym.
Te wyniki uzupełniają wcześniej pojawiające się dowody na to, że struktura mózgu jednostki, wraz z jej unikalną budową genetyczną i czynnikami środowiskowymi oraz oddziaływaniem tych wszystkich czynników, może wpływać na poziom ryzyka stosowania używek i odporności na uzależnienia - mówi dr Nora Volkow, dyrektor NIDA.
Zrozumienie złożonego oddziaływania czynników, które przyczyniają się do używania narkotyków i które przed nim chronią, jest kluczowe dla planowania skutecznych metod zapobiegania uzależnieniom i wsparcia osób, które mogą być najbardziej narażone - dodaje.
Autorzy wykorzystali dane z Adolescent Brain Cognitive Development Study (ABCD), dotyczące rozwoju mózgu i zdrowia dzieci i młodzieży w Stanach Zjednoczonych. Badacze z Washington University w St. Louis ocenili obrazy mózgu wykonane z pomocą aparatury rezonansu magnetycznego (MRI) u 9804 dzieci w wieku od 9 do 11 lat i śledzili potem uczestników eksperymentu przez ponad trzy lata, aby ustalić, czy pewne aspekty struktury mózgu uchwycone w początkowych MRI mogły mieć związek ze skłonnością do wczesnego sięgnięcia po używki.
Monitorowano użycie alkoholu, nikotyny i konopi, używek najczęściej stosowanych we wczesnym okresie dojrzewania, a także używanie innych nielegalnych substancji.
Badacze porównali MRI 3460 uczestników, którzy przyznali się do kontaktu z substancjami uzależniającymi przed 15. rokiem życia w latach 2016-2021, z MRI mózgu 6344 osób, które deklarowały, że takiego kontaktu nie miały. Większość z tych 3460 nastolatków, aż 90,2 proc. zgłosiło próby z alkoholem, przy czym wiele z nich miało też kontakt z nikotyną lub konopiami. Odpowiednio 61,5 proc. i 52,4 proc. dzieci deklarujących próby z nikotyną lub konopiami, zgłosiło również kontakt z alkoholem.
Autorzy pracy oceniali zarówno globalne, jak i regionalne różnice w strukturze mózgu, analizując takie parametry, jak objętość, grubość, głębokość fałdów mózgowych i powierzchnię, głównie obszaru kory mózgowej. Ta najbardziej zewnętrzna warstwa mózgu odpowiada za wiele procesów wyższego rzędu, w tym uczenie się, odczuwanie, pamięć, język, emocje i podejmowanie decyzji. Specyficzne cechy i różnice tych struktur - opisane przez grubość, powierzchnię i objętość - były już wcześniej wiązane ze zmiennością zdolności poznawczych i stanów neurologicznych.
Badacze zidentyfikowali teraz pięć różnic strukturalnych mózgu na poziomie globalnym między tymi, którzy sięgnęli po używki przed 15. rokiem życia, a tymi, którzy tego nie zrobili. U tych pierwszych obserwowano większą całkowitą objętość mózgu i większą objętość podkorową. Dodatkowe 39 różnic strukturalnych mózgu miało charakter lokalny, przy czym około 56 proc. tej zmienności dotyczyło grubości kory mózgowej. Niektóre różnice strukturalne mózgu wydawały się mieć związek z rodzajem stosowanej używki.
Autorzy pracy przyznają, że choć te dane mogą pewnego dnia pomóc w tworzeniu strategii zapobiegania uzależnieniom, samej struktury mózgu nie można traktować jako czynnika przewidującego ryzyko sięgnięcia w okresie dojrzewania po używki. Takie dane nie staną się więc raczej narzędziem diagnostycznym. Choć niektóre z rejonów mózgu, w których zidentyfikowano różnice, bywały już wiązane z poszukiwaniem wrażeń i impulsywnością, badacze zauważają, że bez dalszych prac nie da się określić, jak te różnice strukturalne mogą przekładać się na różnice w funkcjonowaniu mózgu lub zachowaniach.
Przyszłe badania będą kluczowe dla ustalenia, jak początkowe różnice w strukturze mózgu mogą się zmieniać wraz z wiekiem dzieci, kontaktem z używkami i rozwojem związanych z tym zaburzeń.
