Na sportowo, muzycznie, z żywą lekcją historii i uroczystym apelem pamięci. Tak wyglądały kilkudniowe obchody 75. rocznicy wydarzenia, które rozsławiło lubuski Żagań na cały świat. Chodzi o Wielką Ucieczkę, czyli wyjątkowy wyczyn grupy 76 jeńców (głównie lotników alianckich), którzy w nocy 24 na 25 marca 1944 roku uciekli z niewoli przez wykopany własnymi siłami tunel. Z tej grupy ocalało tylko trzech uciekinierów. Resztę złapali i pozbawili życia żołnierze III Rzeszy.

Ucieczka była skrupulatnie przygotowywana przez grupę kilkuset osób. Osadzeni obozie Stalag Luft III na ternie dzisiejszego Żagania przygotowali trzy tunele, którymi planowali wydostać się poza teren obozu. Nadali im "imiona" Tom, Dick i Harry. Jeden z nich został wykryty przez strażników obozu podczas rewizji. Wyjście z drugiego, w związku z rozbudową Stalagu, znalazło się na terenie nowego skrzydła obozu. Jedyną, choć nie najdogodniejszą drogą ucieczki pozostał 111-metrowy tunel Harry. Do jego skonstruowania przyczynił się osadzony w obozie Polak - por. Włodzimierz Kolanowski, który odpowiadał m.in. za przygotowanie map i konstrukcję schodów prowadzących do podziemnego przejścia. Tunel udało się skonstruować dzięki pomocy z zewnątrz. Do obozu - m.in. w paczkach przesyłanych z Czerwonego Krzyża -  docierały cywilne ubrania, fałszywe dokumenty czy sprzęt do budowy tunelu. Kluczową rolę w przemycie na teren obozu odegrał tajny ośrodek wywiadu armii USA z Fort Hunt w stanie Virginia. 

Początkowo chęć ucieczki z obozu, przez wykopany tunel deklarowała grupa ok. 500 osadzonych. Plany pokrzyżował im m.in. ogłoszony w nocy, kiedy planowano ucieczkę, alarm lotniczy. Z tunelu na zewnątrz wydostało się 76 jeńców. Ostatecznie plan powiódł się jedynie trzem z nich. Byli to Norwegowie.

Obóz ewakuowano niespełna rok później, 27 stycznia 1945 roku. Przez cały czas istnienia Stalagu Luft 3 przewinęło się przez niego około 10 tys. jeńców. Byli to głównie lotnicy alianccy z USA, Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii czy Kanady. Wśród osadzonych byli też Polacy, m.in. lotnicy biorący udział w bitwie o Anglię, czyli członkowie słynnego Dywizjonu 303.

Wielka ucieczka doczekała się opisów w literaturze. Historia opisana w książce Paula Brickhilla trafiła na ekrany w postaci amerykańskiego filmu z 1963 roku "The Great Escape".

 

Dziś na terenie dawnego obozu Stalag Luft III znajduje się Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu. Jego pracownikom udało się zrekonstruować jeden z baraków, w którym przetrzymywano jeńców. O skali działania obozu świadczy makieta, znajdująca się dziś w jednej z sal działającego tu Muzeum. O szczegółach opowiedział nam jego dyrektor Marek Łazarz. 

Obchody 75. Rocznicy Wielkiej ucieczki rozpoczął w piątek ogólnopolski rajd harcerski Wielka Ucieczka. W sobotę od rana na terenie Muzuem Obozów Jenieckich ruszyło wojskowe miasteczko, które zwiedzają całe rodziny. Można w nim zobaczyć sprzęt będący na wyposażeniu 11. Dywizji Kawalerii Pancernej w Żaganiu, ale też pojazdy amerykańskiej armii, która stacjonuje tu w ramach wzmocnienia wschodniej flanki NATO. Blisko 900 biegaczy wzięło też udział w nocnym biegu Cross Żagański. Do mety jako pierwsi dobiegli żołnierze - Dawid Klaybor z 34. Brygady Kawalerii Pancernej w Żaganiu i Emily Hutchinson z Royal Air Force.

Główne obchody z udziałem zagranicznych delegacji, w tym rodzin jeńców, rozpoczęły się w niedzielę o 15:00 od przelotu myśliwców F16 i Airbusa A400. 



Opracowanie: