Hermeliński: Izba Kontroli Nadzwyczajnej SN nie jest sądem

Wojciech Hermeliński, były przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej, był gościem Popołudniowej rozmowy w RMF FM. Marek Tejchman zaczął od pytania o uchwałę PKW dotyczącą sprawozdania finansowego komitetu Prawa i Sprawiedliwości z wyborów parlamentarnych z 2023 r.

PKW przyjęła je, ale podkreśliła zarazem, że nie przesądza, czy Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, która wydała orzeczenie, jest sądem i nie przesądza o jego skuteczności. Decyzja PKW trafiła do ministra finansów. Co powinien zrobić minister Andrzej Domański?

Uważam, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego nie jest sądem - stwierdził były szef PKW. Tak uważa też Trybunał Sprawiedliwości w Strasburgu. To ostatnie orzeczenie sprzed roku w sprawie "Wałęsa przeciwko Polsce" - tam ewidentnie Trybunał powiedział, że ta Izba nie spełnia żadnych przesłanek, które mogą świadczyć o tym, że ona jest sądem, nie składa się z osób będących niezawisłym sędziami - mówił Wojciech Hermeliński.

Nie było zastrzeżeń przy poprzednich wyborach, bo w zasadzie tolerowano orzeczenia tej Izby, która stwierdzała ważność wyborów prezydenckich czy parlamentarnych. No ale teraz sytuacja już nabrzmiała - stwierdził były szef PKW.

Dlaczego tak stało? Hermeliński wskazał na ostatnie sprawy, m.in. "Wałęsa przeciwko Polsce". Izba Kontroli Nadzwyczajnej skierowała pytania do Trybunału, a ten powiedział: "My odpowiadamy tylko na pytania sądów, a wy sądem nie jesteście". To wyroki spowodowały, że już jednak narosło takie podejrzenie wobec tej Izby. Większość prawników, ale przede wszystkim wyborców, zorientowała się, że nie jest to sąd - mówił gość Popołudniowej rozmowy w RMF FM.

O ostatniej uchwale PKW ws. subwencji dla PiS, Hermeliński powiedział, że "została sklecona w taki sposób, że trudno dopatrzeć się w niej sensu".

Co pan by zrobił jako przewodniczący PKW? - zapytał Tejchman.

Nie podejmowałbym za wszelką cenę decyzji, która będzie zmierzała do wypłaty pieniędzy Komitetowi Prawo i Sprawiedliwość. Tutaj przewodniczący PKW był w sytuacji nie do pozazdroszczenia, bo skoro dwie osoby, które dotychczas głosowały za odrzuceniem, nagle zmieniły zdanie... W zasadzie nie bardzo wiem, dlaczego - mówił były szef PKW.

Dodał jednocześnie, że nie chciałby być teraz "w skórze ministra finansów Andrzeja Domańskiego", bo każda decyzja, jaką podejmie, może grozić konsekwencjami. 

Przyznał, że rozwiązaniem sytuacji może być droga, którą wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich. On twierdzi, że minister powinien wypłacić te pieniądze PiS. Mówi też jednak, że może być taka ścieżka, że minister potraktuje swoją decyzję jako administracyjną i nie wypłaci pieniędzy. W związku z tym być może PiS zaskarży tę decyzję do sądu administracyjnego. Pewności jednak nie ma - mówił Hermeliński. Takie rozwiązanie oznaczałoby, że pieniądze trafią w depozyt sądowy - do czasu rozstrzygnięcia. 

Nieuznawanie orzeczeń Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN może oznaczać chaos po wyborach prezydenckich. Izba ta powinna bowiem orzekać o ważności wyborów w Polsce.

Jak Wojciech Hermeliński ocenia pomysły, by np. o ważności wyborów decydował Trybunał Stanu albo cały skład Sądu Najwyższego?

Nie może to być Trybunał Stanu, bo konstytucja mówi, że to Sąd Najwyższy zatwierdza wybory - powiedział były szef PKW.

Projekt marszałka Sejmu też do końca nie załatwi sprawy, bo jeżeli miałby orzekać cały Sąd Najwyższy z wyjątkiem tej Izby, no to tam też przecież w każdej izbie co najmniej 50 proc. składu to neo-sędziowie. No więc trzeba by jakiś mechanizm znaleźć, żeby ich wyłączyć - mówił gość Marka Tejchmana.

Hermeliński wskazał, że jest jest możliwość skorzystania z art. 131 konstytucji, który przewiduje wypadki, kiedy marszałek Sejmu przejmuje funkcję prezydenta, między innymi wtedy, kiedy zostanie stwierdzona nieważność wyborów.

W trakcie Popołudniowej rozmowy w RMF FM Polska Agencja Prasowa podała komunikat ministra finansów Andrzeja Domańskiego: "Zwróciłem się do Państwowej Komisji Wyborczej o wykładnię uchwały dotyczącej wypłaty środków dla PiS".

Były rozważane takie możliwości w rozmowach prawników. Z tym, że większość osób uważała, że to nic nie da, że tylko przesunie w czasie załatwienia tej sprawy - komentował na gorąco Hermeliński. Teraz ciężar na PKW przechodzi - skonkludował gość RMF FM. 

Myślę, że słusznie, że minister wystąpił do PKW. To jest taki pierwszy krok, choć nie sądzę, żeby wiele się dowiedział. Chyba, że rzeczywiście PKW solidnie zmieni stanowisko. Bo nie wiem, czy to można wyjaśnić. Tu trzeba się opowiedzieć albo za pierwszym paragrafem, albo za drugim paragrafem - mówił Hermeliński. 

Przyznał, że nie ma dobrego wyjścia z sytuacji. Wyraził przekonanie, ze wybory będą uczciwe, nie będzie tytułu do ich kwestionowania.

Jestem przeciwny tym głosem, które mówią nie będzie wyborów, że będzie coś strasznego, armagedon. Nie ma potrzeby takiej histerii wywoływać. Wybory się odbędą - powiedział. Jego zdaniem kluczową rolę w przypadku zastrzeżeń, co do ważności wyborów, będzie musiał odegrać marszałek Sejmu. 

Będzie musiał przejąć inicjatywę - stwierdził były szef PKW.