Kętrzyn: Zamek, konsulat Świętego Mikołaja i stado ogierów

Tereny miasta i okolic pierwotnie należały do pruskiego plemienia Bartów, jednak w XIII wieku, podobnie jak większość ziem tego regionu, zajęte zostały przez Zakon Krzyżacki. Historia Kętrzyna rozpoczyna się wraz ze zbudowaną w roku 1329 krzyżacką strażnicą, wokół której wkrótce zaczęła powstawać osada. Prawa miejskie i nazwę Rastenburg, spolszczoną na Rastembork, Kętrzyn otrzymał 11 listopada 1357 roku.

W latach 1360-1374 zbudowano zamek z przeznaczeniem na siedzibę prokuratora krzyżackiego, a rok wcześniej rozpoczęto budowę kościoła warownego pod wezwaniem św. Jerzego. W roku 1440 Rastembork przystąpił do Związku Pruskiego. Po wojnie trzynastoletniej, na mocy pokoju toruńskiego, nadal pozostawał w granicach Państwa Zakonu Krzyżackiego, od roku 1466 Prus Zakonnych. Wzrost polskiego osadnictwa w mieście nastąpił dopiero od połowy XVI wieku. Szybki rozwój Rastemborka w kolejnych latach opierał się głównie na rolnictwie i handlu. 

W połowie XVII wieku był trzecim, najbogatszym miastem Prus. W czasie II wojny światowej w pobliskim lesie gierłoskim Niemcy zbudowali Wilczy Szaniec - kwaterę główną Hitlera i Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych. Działania wojenne spowodowały zniszczenia sięgające 40 procent miasta. Po włączeniu do Polski 7 maja 1946 roku dla upamiętnienia pamięci polskiego historyka, etnografa i poety Wojciecha Kętrzyńskiego, walczącego w XIX i XX wieku z germanizacją Mazur, Rastembork otrzymał nazwę Kętrzyn. Mimo że nie ma tu wielkiego przemysłu, to Kętrzyn znany jest z wielu wyrobów, m.in. z wytwarzanych tu oświetlenia, odzieży, ozdób choinkowych i znakomitego majonezu.

Ponad 650-letnią historię miasta prześledzić możemy dzięki dobrze zachowanym zabytkom. Najcenniejsze z nich to: Kościół św. Jerzego - Bazylika kolegiacka św. Jerzego, najlepiej zachowany kościół obronny na Mazurach. Ta przypominająca wielki zamek budowla z 40-metrową wieżą, zbudowana w latach 1359 - 1407, jest świetnym przykładem obronnej architektury sakralnej. Naszą uwagę zwrócą na pewno kryształowe sklepienia z 1515 roku, XVI-wieczna ambona, organy z 1721 r. Josue Mosengela - twórcy organów w Świętej Lipce, płyta nagrobna Krzysztofa Schenka von Tautenburg z 1597 r. oraz  znajdujący się pod wieżą wysoką karcer. Z kościoła św. Jerzego, każdego roku na początku lipca ruszają piesze pielgrzymki do Wilna.

Zamek Krzyżacki - zbudowany w latach 1360-1374 z przeznaczeniem na siedzibę prokuratora krzyżackiego. Dla wzmocnienia możliwości obronnych, na początku XIV wieku otoczono go dodatkowym murem z trzema basztami i bramą wjazdową. Po sekularyzacji Prus zamek stał się siedzibą starosty i aby przystosować go nowej funkcji w latach 1528-1529 został przebudowany - powstała m.in. druga brama wjazdowa. Przed I wojną światową część pomieszczeń zamku przeznaczono na mieszkania oraz biuro niemieckiej 3 Brygady Piechoty. Na początku lat 40. w jego piwnicach zorganizowano schron przeciwlotniczy. W czasie II wojny najwięcej zniszczeń zamku dokonała Armia Czerwona, paląc jego większą część. Odbudowa w latach 1964-1966 przywróciła mu jego gotycki charakter. Podwyższono dachy, w skrzydle północnym dodano jedno piętro z gotyckimi szczytami i spadzistym dachem. Obecnie wewnątrz zamku mieści się Biblioteka Miejska, Muzeum Regionalne im. Wojciecha Kętrzyńskiego oraz siedziba bractwa rycerskiego. W zbiorach muzeum obejrzeć można m.in. kolekcję obrazów, rzeźb i zabytkowych mebli z okresu od XV do XIX wieku.

Współczesny Kętrzyn to nie tylko zabytki. Mieszkańcy i odwiedzający miasto mogą korzystać z różnorodnej oferty kulturalnej Kętrzyńskiego Centrum Kultury i Domu Kultury "Czerwony Tulipan". Swoje talenty mogą rozwijać tu m.in. miłośnicy break dance, hip hopu, teatru, rękodzieła artystycznego. Do kalendarza kulturalnego na stałe weszły takie wydarzenia jak Kętrzyński Wieczór Kabaretowy czy Międzynarodowa Parada Orkiestr Dętych.

Bogata infrastruktura sportowa Kętrzyna zapewnia dobre warunki dla wielu dyscyplin sportowych. Działają tu m.in kluby piłki nożnej, ręcznej, tenisa ziemnego, boksu, taekwondo, jeździectwa. Od roku 1877 istnieje w mieście, wielokrotnie reorganizowana stadnina koni, by ostatecznie w 2003 stać się Stadem Ogierów w Kętrzynie. W jednej z najdłuższych w Europie stajni znajduje się 130 koni, w tym 100 rasy zimnokrwistej. W Stadninie działa Klub Stado Kętrzyn, który oferuje pokazy konne, jazdę w siodle, przejażdżki powozami ze zwiedzaniem okolicznych miejscowości, naukę jazdy konnej, zwiedzanie stajni, kuligi i wiele innych atrakcji. Do Kętrzyńskiego Stada Ogierów należy rekord świata w tworzeniu tzw. poręczy - w jednym rzędzie udało się złączyć 22 ogiery.

Kętrzyn znajduje się na samochodowym Szlaku Zamków Gotyckich. Będąc tu warto odwiedzić odległy o niecałe 9 km "Wilczy Szaniec" w Gierłoży - ruiny bunkrów, w których w latach 1941-1944 mieściła się kwatera główna Adolfa Hitlera  i Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych. Stąd Hitler dowodził wojskami walczącymi na terenie ZSRR. W sąsiedztwie kwatery znajduje się Park Miniatur Warmii i Mazur. Na ponad 3 hektarach ustawiono miniatury w skali 1:25 wybranych i charakterystycznych dla regionu obiektów oraz wiele różnych eksponatów historycznych i archeologicznych.

_(ag)