Unikatowe archiwalia w Archiwum Akt Nowych w Warszawie

To materiały pochodzące zarówno ze sztabu Komendanta Głównego Armii Krajowej, czyli samego szczytu, jeśli chodzi o szczeble dowodzenia AK - mówi naszej reporterce Rafał Kierzkowski z Archiwum Akt Nowych.  Są też materiały pochodzące z poszczególnych pododdziałów, z okręgów, z obwodów, które pokazują nam również perspektywę polskiej prowincji, tych poszczególnych mniejszych ośrodków, które również walczyły przeciwko niemieckiemu okupantowi. 

Armia Krajowa do tego, żeby walczyć, musiała najpierw zebrać informacje o przeciwniku, dlatego starano się pozyskać wszelkiego rodzaju dostępne dane. Gdzie znajduje się nieprzyjaciel? Jakie obiekty obsadził? Jakimi siłami dysponuje? W jakich konkretnie lokalizacjach? Stąd duża liczba  mapek i szkiców.

Obiekty zajęte przez nieprzyjaciela były szkicowane, wykonywano ich dokładne plansze – tłumaczy Rafał Kierzkowski. Możemy tutaj zobaczyć prawdziwe dzieła sztuki inżynieryjnej, wzory techniczne, które pokazują, jak wyglądają poszczególne obiekty. Ewidentnie w strukturach Armii Krajowej, co wiemy też z opracowań historycznych, byli ludzie, którzy znali się i na inżynierii, i na wykonywaniu dokładnych planów technicznych. 

Dzięki takim działaniom później można było skutecznie wykonać akcje dywersyjne czy przekazać na Zachód informacje do aliantów, a oni te obiekty mogli zbombardować. 

Jednym z najważniejszych dokumentów są te dotyczące zdobycia przez wywiad Armii Krajowej planów i danych dotyczących niemieckich rakiet V2. 

Niemcy traktowali okupowaną Polskę jak poligon, wystrzeliwali rakietę V2 w ramach testów z poligonów położonych na Podkarpaciu w kierunku Podlasia – opowiada naszej dziennikarce Rafał Kierzkowski.  Tam, gdzie następowały te eksplozje, wywiad Armii Krajowej z racji swojej bogatej struktury, która sięgała każdego powiatu, każdej gminy, był w stanie natychmiast reagować. Czasem fizycznie zbierano fragmenty tych rakiet, jeszcze przed przybyciem na miejsce eksplozji niemieckiej żandarmerii. Wykonywano też szkice i meldunki, a później przekazywano je na Zachód, żeby alianci wiedzieli, z czym już niedługo będą musieli zacząć się mierzyć.

W zasobach AAN są też rozkazy gen. Stefana Roweckiego „Grota”. Podpisywał się też pseudonimem Kalina, a na części rozkazów tylko niebieskim znaczkiem, które oznaczało w środowiskach zorientowanych, że to właśnie komendant główny zatwierdził dany rozkaz. 

Wyjątkowo ciekawym przykładem jest jego list, depesza, meldunek, który trafił na Zachód – tłumaczy Kierzkowski. Tu wyjątkowo podpisał się imieniem i nazwiskiem jako Stefan Rowecki. To był ten moment, kiedy w korespondencji z wodzem naczelnym mógł już posłużyć się swoimi własnymi danymi, swoim imieniem i nazwiskiem, a nie pseudonimem. 

Są też materiały propagandowe wykonywane przez struktury Armii Krajowej. Zarówno treści przekazywane na potrzeby Polaków, jak biuletyn informacyjny, ale też materiały z akcji N, które kolportowane wśród Niemców miały w pewien sposób zburzyć ich morale i uświadomić, że ich walka nie ma sensu, bo prędzej czy później tę wojnę przegrają.

W zbiorze Archiwum Akt Nowych są też fotografie, które w okresie konspiracji były wykonywane rzadko.

Trzeba pamiętać, że każda wykonana fotografia mogła narazić ludzi, którzy są na niej uwiecznieni, jeśli trafiłaby w ręce Niemców – tłumaczy Rafał Kierzkowski. Więc każde zachowane zdjęcie jest szczególnym unikatem. Tutaj akurat są zdjęcia z wykonywanych konspiracyjnie szkoleń ze strzelania.

Te dokumenty to zaledwie wycinek z zasobów, jakimi dysponuje AAN.

To raptem kilkadziesiąt pokazanych dokumentów z dwustu kilkudziesięciu tysięcy, którymi dysponujemy. Jeżeli ktoś uważa, że cała historia Armii Krajowej została już opracowana – tak nie jest – mówi Kierzkowski.

Wybrane archiwalia AK  Archiwum Akt Nowych udostępnia online: https://www.aan.gov.pl/aktaak/