W muzeum Salvadora Dalego w Figueras prezentowana jest wystawa, na której zobaczyć można ważny obraz z 1925 roku, o kluczowym znaczeniu dla zrozumienia wczesnego okresu jego twórczości. "Postać z profilu" została niedawno kupiona przez muzeum.

Olejny obraz na tekturze jest jednym z najważniejszych młodzieńczych dzieł Dalego - powiedziała Montse Aguer, dyrektor ośrodka badań twórczości malarza i kuratorka wystawy w Figueras, mieście rodzinnym Dalego i siedzibie zaprojektowanego przez niego wielkiego muzeum - Teatre-Museu Gala Salvador Dali.

Aguer dodała, że obraz publicznie pokazywany jest po raz pierwszy od 1925 roku, kiedy pracę młodego i jeszcze całkowicie nieznanego malarza wystawiono w Barcelonie w Galerii Sztuki Dalmau.

Wówczas obraz kupił przyjaciel rodziny Dalego, aptekarz Joaquim Cusi, płacąc zań 500 peset - dzisiejsze 3 euro. Potem "Postać z profilu" zmieniała właścicieli i w marcu muzeum nabyło ją na aukcji w domu Bonhams za 2,1 mln dolarów.

Ten najważniejszy obraz wystawy "Salvador Dali, uczeń malarski" ukazuje siostrę artysty Anę Marię w wakacyjnym domu rodziny w Es Llanes koło Cadaques. Dziewczyna siedzi koło okna, za którym rozciąga się widok na morze i brzeg zatoki.

Dali w 1925 roku miał 21 lat. Pisał: "Malowałem wtedy pejzaże Cadaques, ojca, moją siostrę, wszystko, co tylko mogło być tematem dla mojego rozgorączkowanego pędzla. Z wielką uwagą traktowałem obrazy (Giorgia) de Chirico pokazywane w magazynach". Samo Cadaques było dla niego "najpiękniejszym miejscem na świecie". Cadaques leży nad zatoką niemal na samym środku linii brzegowej dużego półwyspu Cap de Creus w katalońskiej prowincji Gerona w północno-wschodniej Hiszpanii.

Mimo realizmu i klasycyzującego podejścia, jakie cechowało ogólnie część malarstwa tego czasu we Francji, Niemczech, Włoszech i Hiszpanii, portret siostry ma w sobie coś tajemniczego. Być może sprawiło to właśnie zafascynowanie de Chirico. Jeszcze bardziej czytelne jest ono w drugim z jej portretów, na tle biegnącego w głąb korytarza.

Jak podało muzeum, wystawa wydobywa "dwa aspekty, które przeplatają się ze sobą i nawzajem dopełniają w jego twórczości: powrót do porządku i tradycji oraz eksperymentalne poszukiwania".

Ana Maria widziana jest prawie że pod światło, od tyłu. Ma z jednej strony za tło ciemną ścianę, a po drugiej - pejzaż, skąd płynie światło, odcinające od mroku tła postać i profil dziewczyny w cienkiej wydekoltowanej letniej sukience.

W Figueras wystawiono również inne obrazy związane z Aną Maria, martwą naturę i portret zaprzyjaźnionej z malarzem Ramonety Montsalvatge, która stała się muzą Federica Garcii Lorki i Luisa Bunuela. Ramoneta przedstawiała sobą "kosmopolitkę, kobietę nowoczesną i liberalnych obyczajów". Nie ma dowodów jednak, by z malarzem łączyło ją coś więcej niż tylko przyjaźń i podziw z jego strony.

Wystawa składa się z pięciu rysunków i siedemnastu obrazów olejnych, głównie portretów Any Marii, m.in. pokazano słynną "Figurę w oknie" (1925), która obecnie znajduje się w Museo Reina Sofia w Madrycie.

W latach 20. Dali namalował szereg portretów Any Marii. Była ona niemalże jego jedyną modelką. Do czasu poznania Gali, która wraz ze swoim mężem Paulem Eluardem przyjechała do Cadaques w 1929 roku. Gala stała się jego wielką, niegasnącą miłością i muzą, która zainicjuje rewolucję w jego malarstwie.

2 km na północ od tego miasteczka, w Port Lligat, w pobliżu Es Llanes, Dali kupi domek rybaka i sukcesywnie go powiększy do rozmiarów rezydencji, pełnej labiryntów, dokąd będzie regularnie przyjeżdżać z Galą przez pół wieku od 1930 roku. Obecnie jest tam dom-muzeum Dalego.

Tam powstanie kilka z jego najważniejszych obrazów, m.in. ukazujący Galę w postaci "Madonny z Port Lligat" (1949), którą przedstawi do aprobaty papieżowi Piusowi XII i która aprobatę tę uzyska. Tam też powstanie ukończone pięć lat później "Ukrzyżowanie", nazywane "Christus Hypercubus", przedstawiające ukrzyżowanego na siatce hipersześcianu i z Port Lligat w tle, a w roku następnym "Ostatnia wieczerza".

Obrazy te należą do "mistycyzmu nuklearnego", w którym artysta połączy swoją fascynację katolicyzmem, matematyką, nauką i kulturą katalońską z miłością do miejsc i ludzi w swoim życiu.


(j.)