Negocjacje Ukrainy z UE będą pod specjalnym nadzorem przestrzegania praworządności. To rezultat doświadczenia KE z łamaniem zasad państwa prawa przez władze PiS. Dziennikarka RMF FM zdobyła poufny dokument.
Wiemy, jak będą wyglądać negocjacje w sprawie członkostwa Ukrainy w Unii Europejskiej. Kijów czeka ciernista droga.
Dziennikarka RMF FM w Brukseli zdobyła poufny dokument KE, który zawiera wytyczne na negocjacje w sprawie członkostwa Ukrainy w UE. Chodzi o tzw. "ramy negocjacyjne", czyli mandat negocjacyjny, który zawiera opis zasad, procedur i organizację rokowań. Dzisiaj ten 14-stronicowy dokument trafi na biurka 27 ambasadorów UE.
Negocjacje z Ukrainą będzie prowadzić KE, ale za każdym razem ostatnie słowo będą miały kraje UE, które będą musiały jednomyślnie zgadzać się na zamknięcie każdego rozdziału negocjacyjnego. Rozdziałów jest 31 i zostały podzielone na 6 tematycznych klastrów (przypis. 1).
Jeden obszar negocjacyjny ma szczególny priorytet. Chodzi o pierwszy klaster, nazwany "Podstawy" (ang. Fundamentals). To rodzaj superklastra. Będzie negocjowany jako pierwszy, ale zostanie zamknięty jako ostatni. Obejmuje on m.in. kwestie związane z wymiarem sprawiedliwości (np. kwestia niezależności sędziów, walka z korupcją), prawami podstawowymi (np. prawa mniejszości), instytucjami demokratycznymi (organizacja podziału władzy), czy sprawami związanymi z reformą administracji publicznej.
Rozmówcy dziennikarki RMF FM w KE wprost mówią, że szczególny nacisk w negocjacjach z Ukrainą na przestrzeganie zasad praworządności i praw podstawowych jest rezultatem doświadczenia z łamaniem tych zasad przez władze PiS-u w Polsce. Uczymy się na błędach - usłyszała nasza korespondentka Katarzyna Szymańska-Borginion.
Nowe zasady rokowań członkowskich Bruksela przyjęła w 2020 r. i zastosowano je już wobec Albanii czy Północnej Macedonii. Niektórzy dyplomaci krajów popierających szybkie członkostwo Ukrainy zżymają się jednak. Zasady takie jak "demokratyczne instytucje" nie są zapisane w unijnym prawodawstwie, jak więc je egzekwować? Czy będziemy decydować, czy parlament ma być jedno czy dwu izbowy? - pyta retorycznie dyplomata UE. W jego opinii to dosyć "filozoficzne" sprawy, które mogą niestety opóźnić negocjacje członkowskie Ukrainy.
W dokumencie "ram negocjacyjnych" wprost zapisano, że "od postępu Ukrainy w tym obszarze będzie zależeć tempo negocjacji członkowskich Ukrainy i będzie on brany pod uwagę przy decyzjach o otwieraniu (rozpoczynaniu negocjacji w danym rozdziale - red.) i zamykaniu rozdziałów i klastrów". Innymi słowy sprawy związane z praworządnością, przestrzeganiem praw mniejszości, walką z korupcją mogą zahamować negocjacje np. w rozdziałach o polityce regionalnej, prawie spółek, swobodzie przemieszczania się czy edukacji i kulturze.
"Biorąc pod uwagę kluczowe znaczenie reform w tych obszarach negocjacje w sprawie klastra "Podstawowy" zostaną otwarte w pierwszej kolejności, a zamknięte zostaną jako ostatnie i będą podlegać szczegółowej procedurze" - czytamy w dokumencie. Ten obszar jako jedyny będzie przez cały czas trwania negocjacji otwarty i monitorowany. System stałego nadzoru ma zapewnić Ukrainie - jak czytamy w dokumencie - "wystarczająco dużo czasu na ustanowienie niezbędnego prawodawstwa, instytucji i solidnych osiągnięć we wdrażaniu przed zakończeniem negocjacji".
To jednak nie wszystko. Przewidziano również specjalną procedurę trochę wzorowaną na procedurze art. 7. Traktatu UE, którą KE uruchomiła wobec Polski w 2017 r., a PE wobec Węgier. W razie "poważnego i trwałego naruszenia wartości, na których opiera się Unia", Komisja może zalecić zawieszenie negocjacji członkowskich. Co więcej - KE może stosować sankcje w postaci opóźnienia negocjacji (np. cofnięcia rekomendacji zamknięcia danego rozdziału) w razie "poważnej lub długotrwałej stagnacji lub cofnięcia się we wdrażaniu reform" praworządnościowych lub "w sytuacji, w której postęp w ramach klastra "Podstawy" znacznie opóźnia się w stosunku do postępu w innych obszarach". Innym rodzajem sankcji może być nawet pozbawienie unijnego wsparcia finansowego. "Zakres i intensywność pomocy finansowej może również zostać obniżona, z wyjątkiem wsparcia społeczeństwa obywatelskiego" - czytamy w dokumencie.
Inne zasady negocjacji członkowskich są bardzo podobne do tych, które obowiązywały poprzednie kraje ubiegające się o wejście do UE.
Przypis (1): 6 klastrów na negocjacje z Ukrainą: 1. podstawy (np. praworządność, wymiar sprawiedliwości), 2. rynek wewnętrzny (np. przepływ towarów, prawo spółek), 3. konkurencyjność (np. podatki, unia celna), 4. zielona agenda (np. energia, transport), 5. rolnictwo i spójność ( np. polityka regionalna, rolnictwo, bezpieczeństwo żywności) oraz 6. relacje zewnętrzne (np. polityka zagraniczna i obrony).
