"Lary i penaty. O budowaniu poczucia bezpieczeństwa w architekturze" - to tytuł zwycięskiego kuratorskiego projektu wystawy w Pawilonie Polskim na 19. Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji w 2025 r. - ogłosiła szefowa MKiDN Hanna Wróblewska.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego na konferencji prasowej w Zachęcie - Narodowej Galerii Sztuki ogłosiła wyniki konkursu na projekt wystawy, która zostanie zaprezentowana w Pawilonie Polskim na 19. Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji w 2025 r.
Do konkursu zakwalifikowano 45 zgłoszeń. Wróblewska zaznaczyła, że jury po dwuetapowym posiedzeniu wybrało projekt zatytułowany "Lary i penaty. O budowaniu poczucia bezpieczeństwa w architekturze" zespołu projektowego w składzie: Aleksandra Kędziorek (kuratorka), Krzysztof Maniak (artysta), Katarzyna Przezwańska (artystka), Maciej Siuda (architekt).
"Praca 'Lary i penaty. O budowaniu poczucia bezpieczeństwa w architekturze' nawiązuje do tradycji traktowania architektury jako szeroko rozumianego, bezpiecznego schronienia przed żywiołami, katastrofami, wojnami. Zadając pytanie o to, czy architektura ma odpowiednie narzędzia do budowania bezpiecznej rzeczywistości, praca przywołuje zarówno realne (techniczne), jak i zakorzenione w kulturze praktyki zapewniające ludziom poczucie sprawczości. Na ile skuteczne są zarówno formalne, jak i zwyczajowe metody zapewniania bezpieczeństwa? Czy elementy z pozoru irracjonalne mogą dziś wnieść nowe spojrzenie na przyszłość architektury i generować nowy repertuar rozwiązań w imię inteligentnych działań łączących wiedzę z intuicją?" - napisało jury o zwycięskim projekcie.
Tytuł zdradza zarówno zakorzenienie w uniwersalnej historii - lary i penaty to były bożki ze starożytnego Rzymu, które opiekowały się domostwem - ale też jest bardzo osadzony w polskim kontekście - powiedziała na konferencji prasowej kuratorka Aleksandra Kędziorek.
Zaznaczyła, że inspiracją do wystawy była obserwacja elementów architektury, które chronią przed zjawiskami zewnętrznymi, a są obecne w architekturze od zawsze.
Te elementy się zmieniały w czasie. Tak jak na początku architektura chroniła nas przed żywiołami, tak teraz odpowiada na różne nasze lęki, też bardzo współczesne - podkreśliła.
Jest to projekt rozpięty pomiędzy dwoma skrajnościami, czyli "krasnalem ogrodowym" a gaśnicą przeciwpożarową. Staraliśmy się połączyć dwa skrajne porządki - efemeryczny, ezoteryczny, tradycyjny z porządkiem stricte zapisanym w warunkach technicznych, których architekci używają do projektowania budynków, żeby zapewnić bezpieczeństwo ich użytkownikom - tłumaczył architekt Maciej Siuda.
Kuratorka zaznaczyła, że w Pawilonie Polskim w Wenecji mają się znaleźć przedmioty z obydwu porządków, zarówno związane z przepisami BHP i PPOŻ oraz legislacją, jak i zwyczajowe, związane z przesądami, zwyczajami, rytuałami, które do dzisiaj pełnią ważną funkcję w środowisku zabudowanym. Łączymy je, staramy się je pokazać równorzędnie - dodała.
Wystawa ma się składać z 30 elementów. W przestrzeni po lewej stronie od wejścia do pawilonu, za niemalowanymi drzwiami, mają figurować obiekty związane z ochroną domu, a po prawej, za strachem za wróble: obiekty związane z ochroną przed zagrożeniami. Na osi pawilonu ma się znaleźć triada obiektów emblematycznych dla wystawy: wiecha na zewnątrz pawilonu, podkowa nad wejściem oraz gaśnica w środku. Wystawa będzie zajmowała zarówno elewację pawilonu, jak i jego wnętrze. Wiecha znajdująca się na elewacji będzie bardzo ważnym elementem tej wystawy - powiedziała artystka Katarzyna Przezwańska.
Kuratorka, wyjaśniając powód, dla którego Pawilon Polski ma "trafić" do międzynarodowej publiczności, przywołała przykłady elementów architektury ochronnej ze świata, takich jak "witch window" w architekturze wernakularnej w stanie Vermont w Stanach Zjednoczonych, sufity w kolorze "haint blue" w południowych stanach USA, wygięte dachy w tradycyjnej architekturze chińskiej, stanowiące ochronę przed złymi duchami, oraz otwory dla smoków we współczesnych wieżowcach w Hongkongu.
Na projekt rezerwowy wybrano pracę pt. "Nieproszeni goście" kuratora Adama Przywary z udziałem Archigrest, topoScape oraz artystki Diany Lelonek. Projekt rezerwowy jest wybierany ma wypadek obiektywnych trudności z realizacją projektu głównego.
19. Międzynarodowa Wystawa Architektury - La Biennale di Venezia odbędzie się w dniach 10 maja - 23 listopada 2025 r. w Wenecji.
