Tylko na RMF24 pokazujemy "Czternaście punktów Wilsona" – program pokojowy, który prezydent USA Thomas Woodrow Wilson przedstawił 8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu. To w tym dokumencie postulował utworzenie suwerennego państwa polskiego z dostępem do morza. Te wyjątkowe dokumenty trzymane w Bibliotece Kongresu – największej bibliotece na świecie – mógł zobaczyć nasz amerykański korespondent Paweł Żuchowski. Niełatwo uzyskać zgodę na ich sfilmowanie. Ze względu na ich wielką historyczną wartość są zabezpieczone w specjalnych pomieszczeniach i przechowywane w stałej temperaturze, by nic im się nie stało. Amerykanie pokazali je nam, bo doskonale wiedzą, że zbliża się 100 rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości, a prezydent Thomas Woodrow Wilson miał w tych wydarzeniach udział.
Biblioteka Kongresu robi ogromne wrażenie. Budynek to prawdziwe arcydzieło.
Biblioteka posiada w swych zbiorach ponad 160 milionów różnego rodzaju dokumentów, prawie 40 milionów książek, 70 milionów rękopisów, kilkanaście milionów fotografii i mikrofilmów oraz kilka milionów map.
Biblioteka Kongresu to kompleks trzech budynków połączonych podziemnymi korytarzami. Jednym z nich nasz dziennikarz z wyznaczonym przewodnikiem doszedł do zbioru dokumentów byłego prezydenta Woodrowa Wilsona. W niewielkiej sali przygotowano to, co obiecano mu pokazać - słynne 14 punktów Wilsona oraz przyznany mu w 1922 roku Order Orła Białego.
"Powinno powstać niepodległe państwo polskie na terytoriach zamieszkałych bezsprzecznie przez Polaków z dostępem do morza" - zaproponował 100 lat temu prezydent USA, Thomas Woodrow Wilson. Napisał także: "Niezawisłość polityczną i gospodarczą oraz integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym".
W Bibliotece Kongresu nasz amerykański korespondent Paweł Żuchowski o tym wyjątkowym zbiorze rozmawiał z historykiem i opiekunem tych materiałów. Ryan Reft podkreśla ich wyjątkowość.
To, na co patrzymy, to napisane przez Wilsona stenogramy w 14 punktach jak również ich transkrypcja. Warto zaznaczyć, że stenografii już w tej chwili się nie praktykuje, a ta wersja stenogramów jest unikatowa. Wilson użył parametrów i zasad dotyczących skrótów, a następnie użył własnej wersji. Mamy tłumaczenie tego, a dziś istnieje może parę osób, które byłyby w stanie to przetłumaczyć dosłownie i jest to bardzo trudne - podkreśla Ryan Reft. To, na co patrzymy, to 14 punktów. 14 punktów jest istotnych z paru powodów. Po pierwsze spopularyzowały pojęcie samostanowienia - pojęcia odnoszącego się do tego, że grupy etniczne i grupy narodowe powinny mieć wpływ na swoją własną władzę a w szczególności w odniesieniu do Polski. Tutaj można zobaczyć punkt 13 z 14 punktów, w którym wymienia się Polskę i pisze, że Polska ma prawo do niezależnego istnienia. 14 punktów podąża za Ligą Narodów. Nie trzeba dodawać, że Polska była jednym z kilku nowych krajów, które pojawiły się po I wojnie światowej a Wilson odegrał kluczową w tym rolę - dodaje.
Ekspert podkreśla, że te dokumenty są oryginalne. To zostało może napisane nawet trochę wcześniej niż w 1918, ponieważ to oryginalne 14 punktów, pewnego rodzaju przemówienie ze stycznia 1918 roku. Oznacza to więc, że prawdopodobnie prace nad nimi toczyły się wcześniej, pod koniec 1917 roku a Wilson myślał o tym, gdy tylko Ameryka przystąpiła do wojny. Wilson zawsze miał tę międzynarodową wizję świata, która początkowo zawiodła, tak jak Liga Narodów się nie sprawdziła. Ale z czasem Ameryka przyjęła wiele swoich pomysłów, tak więc mamy Narody Zjednoczone po II wojnie światowej, które są pod wieloma względami potomkami Ligi Narodów - zauważa.
W zbiorach Biblioteki Kongresu są też mapy z tamtego okresu z propozycją polskich granic. Michael Klein z wydziału geograficznego pokazał je naszemu dziennikarzowi.
Te dwie mapy pochodzą z dokumentów Woodrowa Wilsona, które zostały przekazane do wydziału geograficznego wiele lat temu. One zostały zaprezentowane Wilsonowi podczas konferencji pokojowej w Paryżu w 1918-19 roku i najwyraźniej były też rewidowane przez amerykańską komisję do spraw polskich jak również członków zespołu negocjacyjnego z ramienia Stanów Zjednoczonych, gdy Wilson opowiadał się za niezależnością Polski i dostępem Polski do morza - wyjaśnił.
Pracownicy Biblioteki Kongresu z którymi rozmawiał nasz korespondent życzyli Polsce i Polakom wszystkiego najlepszego z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości.
(mn)
