Rządowe i miejskie. Oto najważniejsze programy wsparcia mieszkalnictwa w Polsce

Na pytanie o to, jakie obecnie funkcjonują programy wsparcia mieszkalnictwa w Polsce Ministerstwo Rozwoju i Technologii (MRiT) wspomniało m.in. o budownictwie socjalnym i komunalnym, a także o budownictwie czynszowym oraz o grancie na infrastrukturę. Resort przypomniał również o programie wsparcia termomodernizacji i remontów oraz o Społecznych Agencjach Najmu. Są one skierowane m.in. do gmin.

MRiT podało, że na mocy ustawy z 16 grudnia 2020 r o zbywaniu nieruchomości z rozliczeniem "lokal za grunt" utworzono program o takiej właśnie nazwie. "Celem programu 'Lokal za grunt' jest przeznaczenie nieruchomości gminnej lub powiatowej na sprzedaż na cele inwestycyjne z możliwością zaliczenia na poczet części ceny nieruchomości gminnej nabywanej przez inwestora ceny lokali przekazywanych przez niego gminie" - przekazuje MRiT.

Jak podał resort, "obecnie jedna gmina w Polsce wdrożyła ww. rozwiązanie". "Warta (woj. łódzkie) wybrała inwestora, który przekaże gminie 1 lokal mieszkalny w zamian za nieruchomość gminną" - wyjaśnia ministerstwo.

Dodaje, że "druga gmina Mińsk Mazowiecki jest na etapie wdrażania instrumentu, ogłoszono przetarg na zbycie nieruchomości w zamian za 7-9 lokali mieszkalnych". "Obecnie postępowanie znajduje się na etapie składania ofert przez zainteresowanych inwestorów" - przekazało Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Jeśli chodzi o aktualne programy wsparcia mieszkalnictwa skierowane do osób indywidualnych, to warto wspomnieć o "Mieszkaniu na start". Nie należy go mylić z nowym, będącym w fazie projektowania, programie mieszkaniowym obecnego rządu o nazwie "#naStart". "Mieszkanie na start" zostało ustanowione w 2018 roku i wciąż obowiązuje.

"Jest to program pomocy ze środków budżetu państwa w ponoszeniu przez osoby fizyczne wydatków mieszkaniowych w pierwszych latach najmu mieszkania. Pomoc tę stanowi bezzwrotne finansowe wsparcie udzielane w formie dopłat pokrywających część czynszu za najem mieszkania wypłacane w okresie do 15 lat" - informuje resort o "Mieszkaniu na start".

Jak przypomina Ministerstwo Rozwoju i Technologii, "skorzystanie przez najemców z tej pomocy uwarunkowane jest zawarciem przez gminę umowy z inwestorem (w ramach umowy gmina może wskazać część lub wszystkie mieszkania jako przewidziane do wynajęcia przez gminę z prawem do dalszego podnajmowania osobom fizycznym bez zgody inwestora i bez wymogu posiadania przez podnajemcę zdolności czynszowej) oraz umowy z BGK w sprawie stosowania dopłat". "Z tej formy wsparcia korzystać mogą również najemcy mieszkań zrealizowanych w ramach instrumentu 'lokal za grunt' oraz mieszkań najmowanych od społecznych agencji najmu (SAN)" - podaje MRiT.

Resort przypomina, że "na koniec pierwszego półrocza 2024 roku BGK zawarł 181 umów z gminami, które wskazują do objęcia wsparciem w formie dopłat do czynszu najmu 6668 mieszkań". "W okresie od 2019 roku do końca czerwca 2024 r. dopłaty otrzymało 3786 gospodarstw domowych. Łączna kwota wypłaconych dopłat wyniosła 30,4 mln zł, z czego w 2024 r. BGK przekazał gminom 8,7 mln zł" - dodaje ministerstwo.

Kolejny rządowy program wsparcia mieszkalnictwa to "Dodatek mieszkaniowy".

Jak informuje ministerstwo, jest to "pomoc w formie dodatku mieszkaniowego na utrzymanie mieszkania lub domu jednorodzinnego". Uzyskanie takiej pomocy jest uzależnione od osiągania niskich dochodów oraz od wielkości zajmowanego lokalu.

Resort przypomina, że średni miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego w okresie trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku o przyznanie dodatku nie może przekraczać:

• 40 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (czyli kwoty 2862,19 zł) gospodarstwo jednoosobowe;
• 30 proc. przeciętnego wynagrodzenia (czyli kwoty 2146,64 zł) - gospodarstwo wieloosobowe.

Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć wskaźniki procentowe przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Istnieje również kryterium powierzchniowe dla tego programu, które dotyczy normatywnej (czyli takiej, w którą nie wlicza się m.in. balkonów, tarasów i piwnic) powierzchni użytkowej lokalu w przeliczeniu na liczbę członków gospodarstwa domowego:

• 35 m2 - dla 1 osoby,
• 40 m2 - dla 2 osób,
• 45 m2 - dla 3 osób,
• 55 m2 - dla 4 osób,
• 65 m2 - dla 5 osób,
• 70 m2 - dla 6 osób (dla każdej kolejnej osoby zwiększa się normatywną powierzchnię tego lokalu o 5 m2).

Podstawa prawną tej formy wsparcia mieszkalnictwa jest ustawa z 4 listopada 2022 r. o kooperatywach mieszkaniowych oraz zasadach zbywania nieruchomości należących do gminnego zasobu nieruchomości w celu wsparcia realizacji inwestycji mieszkaniowych

"Kooperatywa mieszkaniowa to grupa osób fizycznych (np. krewnych, przyjaciół, znajomych, członków społeczności lokalnej), które chcą kupić działkę i wspólnie wybudować na niej domy jednorodzinne lub budynek wielorodzinny z mieszkaniami na własne potrzeby. W formule kooperatywy można też nabyć i wyremontować istniejący budynek, aby stworzyć w nim mieszkania dopasowane do indywidualnych potrzeb członków grupy lub ich dzieci" - wyjaśnia MRiT.

Jak przypomina ministerstwo, "kooperatywy mogą łatwiej kupić działkę od gminy, w tym skorzystać z rozłożenia ceny nieruchomości na raty, bonifikaty lub alternatywnych metod rozliczenia ceny". "Gmina udzielająca bonifikaty zyskuje prawo do ubiegania się o tzw. grant na infrastrukturę (tj. finansowe wsparcie z budżetu państwa na przedsięwzięcia służące rozwojowi infrastruktury technicznej lub społecznej na terenie gminy)" - dodaje resort.

Ministerstwo Rozwoju i Technologii informuje, że program "Mieszkanie bez wkładu własnego" wprowadza "możliwość objęcia gwarancją części kredytu hipotecznego zaciąganego na zakup mieszkania". 

"Łączna wysokość objętej gwarancją części rodzinnego kredytu mieszkaniowego oraz wkładu własnego kredytobiorcy nie może być wyższa niż 200 tys. zł oraz nie może przekroczyć kwoty stanowiącej 20 proc. całkowitej kwoty wydatków, w celu pokrycia których udzielany jest ten kredyt (w przypadku kredytu o zmiennej stopie procentowej) oraz 30 proc. całkowitej kwoty wydatków dla kredytów o stałej albo o okresowo stałej stopie procentowej. Gwarancja zastępuje wymóg wniesienia wkładu własnego"- podaje ministerstwo.

MRiT przypomina, że "kredytobiorca może skorzystać ze spłaty rodzinnej, która jest połączona z rodzinnym kredytem mieszkaniowym". "Będzie ona przysługiwać, jeśli w czasie spłaty tego kredytu dojdzie do powiększenia gospodarstwa domowego o drugie albo kolejne dziecko (20 tys. zł w przypadku drugiego i 60 tys. zł w przypadku trzeciego i kolejnego)" - przekazuje.

Kredyt jest udzielany na minimum 15 lat w polskich złotych.

Co ważne, w programie "Mieszkanie bez wkładu własnego" obowiązują limity cen lokali mieszkalnych i całkowitych kosztów nabycia spółdzielczego prawa w przeliczeniu na 1 m2 powierzchni użytkowej - dostępne są TUTAJ.

Ministerstwo informuje, że - utworzone w ramach ustawy z 26 maja 2023 r. o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe - Konto mieszkaniowe to komponent programu "Pierwsze mieszkanie".

"Konto mieszkaniowe może otworzyć osoba od 13. do 45. roku życia, która nie posiada i nie posiadała mieszkania (w tym domu jednorodzinnego lub spółdzielczego prawa dotyczącego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego)" - podaje resort.

Jak zaznacza, są pewne wyjątki:

• posiadanie nie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego i zamieszkiwanie z co najmniej dwójką własnych lub przysposobionych dzieci (mieszkanie nie może być większe niż 50 m2 w przypadku 2 dzieci, 75 m2 w przypadku 3 dzieci, 90 m2 w przypadku 4 dzieci, bez ograniczeń w przypadku 5 lub większej liczby dzieci);
• posiadanie nie więcej niż jednego lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego wyłączonego z użytkowania;
• posiadanie nie więcej niż 50 proc. udziałów w odziedziczonym lokalu mieszkalnym albo domu jednorodzinnym (w tym spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu). Oszczędzający (inaczej niż przy Bezpiecznym kredycie 2 proc.) może zamieszkiwać w tym lokalu).

Co ważne, "prowadzenie konta zobowiązuje do systematycznego oszczędzania przez okres obejmujący od 3 do 10 lat kalendarzowych". "Wpłaty miesięczne na konto mieszkaniowe nie mogą być niższe niż 500 zł i wyższe niż 2 000 zł. W każdym roku przysługuje 1 miesiąc wakacji od oszczędzania bez konsekwencji" - przypomina MRiT.

"Wpłaty mogą być zmienne (o różnej wartości w poszczególnych miesiącach) - decyzję o wysokości wpłaty podejmuje osoba oszczędzająca, ważne jest wyłącznie, aby w ciągu roku dokonała wpłat w co najmniej 11 miesiącach w kwocie co najmniej 500 zł, co zagwarantuje jej dodatkową premię mieszkaniową. Brak spełnienia warunku w jednym roku nie przekreśla możliwości uzyskania premii w kolejnych latach" - zaznacza ministerstwo.

Innym komponentem programu "Pierwsze mieszkanie" jest "Bezpieczny kredyt 2 proc." W jego przypadku od 2 stycznia 2024 r. banki nie przyjmują wniosków.

W ramach akcji "Mieszkaniówka bez tajemnic w RMF FM" przyjrzeliśmy się programom wsparcia mieszkalnictwa w kilku największych miastach Polski: Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu.

Oto programy wsparcia w zakresie mieszkalnictwa w stolicy Małopolski.

Jak wymienia krakowski magistrat, "Mieszkanie za remont" to program o charakterze pomocowym, skierowany do osób, których nie stać na zakup własnego mieszkania, czy też kredyt hipoteczny, ale jednocześnie posiadających środki finansowe, które mogą przeznaczyć na remont miejskiego lokalu, w zamian za zawarcie umowy najmu na czas nieoznaczony z pewnym, niewygórowanym czynszem.

Stawka czynszu najmu za 1 m2 powierzchni lokalu jest zgodna z oceną wartości użytkowej lokalu ustaloną zarządzeniem prezydenta Krakowa (nr 1520/2022 z 6 czerwca 2022 roku) i mieści się w przedziale od 5,96 zł/m2 do 15,22 zł/m2. Czas na wykonanie remontu to 12 miesięcy, z możliwością przedłużenia.

W programie mogą uczestniczyć osoby, które:

1. mieszkają w Krakowie z zamiarem stałego pobytu (posiadają "centrum życiowe" w Krakowie, czyli udokumentują faktycznie zamieszkiwanie w mieście z zamiarem stałego pobytu);

2. nie posiadają własności/współwłasności nieruchomości na terenie Krakowa i miejscowości pobliskiej, stanowiącej podstawę do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie (przez miejscowość pobliską należy rozumieć miejscowość położoną w powiecie krakowskim, wielickim lub proszowickim),

3. osiągnęły określony dochód, tj. w okresie trzech miesięcy kalendarzowych poprzedzających datę złożenia wniosku, średni miesięczny dochód przypadający na jednego członka gospodarstwa domowego:

• nie przekracza 350 proc. najniższej emerytury i nie jest niższy niż 150 proc. najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym,
• nie przekracza 300 proc. najniższej emerytury i nie jest niższy niż 125 proc. najniższej emerytury w gospodarstwie dwuosobowym,
• nie przekracza 250 proc. najniższej emerytury i nie jest niższy niż 100 proc. najniższej emerytury w gospodarstwie wieloosobowym * 

Weryfikacji podlega dochód wszystkich członków gospodarstwa domowego. Taki sposób pozwala wykluczyć osoby z bardzo niskimi dochodami, które nie gwarantują wykonania remontu w wyznaczonym terminie;

4. nie posiadają zadłużenia z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy.

Po weryfikacji wniosków zostaje opracowana lista remontowa obejmująca osoby, które spełniły kryteria do uczestnictwa w programie i uzyskały największą liczbę punktów. W przypadku zdobycia takiej samej liczby punktów przez kilku wnioskodawców, o kolejności na liście decyduje data złożenia wniosku. W pierwszej edycji programu listą remontową objęto 50 gospodarstw domowych, w drugiej edycji 100. Aktualnie miasto kończy weryfikację wniosków złożonych w trzeciej edycji programu i wkrótce przystąpi do sporządzenia listy remontowej na bieżący rok.

Osoby objęte listą remontową otrzymają wykaz lokali wytypowanych do remontu. Po ich obejrzeniu i zapoznaniu się z zakresem prac, możliwe będzie złożenie oferty na remont wybranych lokali - maksymalnie pięciu. W przypadku złożenia oferty na dany lokal przez kilka osób, pierwszeństwo będzie przysługiwało osobie umieszczonej na najwyższej pozycji listy, pod warunkiem, że metraż wybranego lokalu nie przekroczy normy ustalonej dla danego gospodarstwa domowego.

Urząd Miasta Krakowa (UMK) informuje również o realizacji projektu Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej.

5 października 2023 r. miasto wspólnie z 10 gminami Małopolski i Krajowym Zasobem Nieruchomości (KZN) podpisało akt erekcyjny, potwierdzający wolę powołania spółki, a 13 października 2023 roku podpisano umowę spółki, której udziałowcami został Kraków oraz gminy: Alwernia, Charsznica, Gdów, Gołcza, Iwanowice, Pałecznica, Skała, Raciechowice, Wieprz oraz Krajowy Zasób Nieruchomości. Umowa spółki została zmieniona 25 stycznia 2024 roku, tzn. do udziałowców dołączyła gmina Sułoszowa.

"Realizacja projektu Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej (SIM) pozwoli na uzupełnienie oferty mieszkaniowej miasta i zmniejszenie tzw. luki czynszowej oraz zwiększenie dostępności mieszkań dla osób posiadających zdolność czynszową, ale nieposiadających zdolności kredytowej" - informuje UMK.

Zgodnie ze wstępnymi założeniami, nabór wniosków do programu SIM rozpocznie się w drugim kwartale 2025 roku. Osoby zainteresowane najmem lokalu mieszkalnego w ramach Społecznej Inicjatywy Mieszkaniowej w okresie, od 12 października 2022 roku do 31 stycznia 2023 roku, miały możliwość wypełnienia ankiety. Szczegółowa analiza wyników ankiety dostępna jest w TUTAJ.

W odpowiedzi na pytanie o programy wsparcia mieszkalnictwa UMK wspomniał również o projekcie Społecznej Agencji Najmu (SAN).

"Kraków podjął także decyzję o zaangażowaniu się w realizację projektu SAN. Uchwałą z dnia 6 marca 2024 roku Rada Miasta Krakowa wyraziła poparcie dla działań prezydenta Krakowa zmierzających do utworzenia SAN. W dniu 12 kwietnia 2024 roku złożono w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej wniosek o dofinansowanie projektu SAN w konkursie w ramach innowacji społecznych programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego. Obecnie miasto oczekuje na wyniki konkursu. Przewidywany termin rozstrzygnięcia naboru wniosków to III/IV kwartał 2024 roku" - podaje krakowski urząd miasta.

W projekcie realizowane będą m.in. prace adaptacyjne oraz remontowe 50 lokali wydzierżawionych Społecznej Agencji Najmu przez miasto, zapewnienie podstawowego wyposażenia lokali mieszkalnych, a także zadania z zakresu objęcia uczestników pogłębioną diagnozą w zakresie zapotrzebowania na usługi społeczne oraz dobór z katalogu usług przez zatrudnionego specjalistę ds. usług społecznych.

Program jest skierowany do osób z tzw. luki czynszowej, tj. do osób, które mają trudności z regulowaniem czynszu w oparciu o stawki rynkowe,  a jednocześnie, z uwagi na uzyskiwane dochody, nie kwalifikują się do najmu lokalu w TBS/SIM.

W Poznaniu miasto oferuje mieszkania z zasobu komunalnego, a także m.in. program "Najem socjalny lokali ze wsparciem". Program skierowany jest do osób oczekujących wsparcia w obszarze pomocy społecznej i uprawnionych do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu.

Warto wspomnieć również o programie "POZnań - i zamieszkaj".

"POZnań - i zamieszkaj to program mieszkaniowy realizowany przez miasto Poznań oraz spółkę Poznańskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego sp. z o.o. Nabór do drugiej edycji programu skierowany był przede wszystkim do poznańskich rodzin i osób, które planują założenie rodziny lub też myślą o jej rozwoju. W programie udział mogą wziąć również osoby, które nie mieszkają w Poznaniu, lecz planują swoją przyszłość związać z naszym miastem" - informuje poznański urząd miasta.

Jak podaje urząd, mieszkania zlokalizowane są na poznańskim Strzeszynie. Pierwszy etap inwestycji obejmował 199 lokali mieszkalnych, a drugi obejmuje 353 lokale mieszkalne.

Poza tym w stolicy Wielkopolski funkcjonują również "Mieszkanie do remontu" (przeznaczone dla osób, które mają problem ze zdolnością kredytową na zakup własnego lokum lub nie stać ich na najem na rynku komercyjnym) oraz "Społeczne Agencja Najmu" (ich celem pozyskiwanie lokali z rynku prywatnego i ich wynajem osobom wskazanym przez gminę.

"Kolejnym programem, który planujemy wprowadzić w Poznaniu to Droga do Samodzielności. Start planowany jest w 2027 roku. W ramach programu zostanie wybudowanych 30 mieszkań, które powstaną przy ul. Opolskiej. Skierowany jest on do osób, które właśnie straciły mieszkanie i trafiają do pomieszczenia tymczasowego. Zamiast trafiać np. do hotelu robotniczego eksmitowany trafi do pomieszczenia tymczasowego ulokowanego w przyjaznym obiekcie" - przekazuje MRiT.

Jak informuje Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, "pomoc mieszkaniowa jest realizowana poprzez najem lokali z zasobu mieszkaniowego miasta (tzw. lokali komunalnych) lub lokali w ramach zasobu Towarzystw Budownictwa Społecznego (TBS)".

Jeśli chodzi o TBS-y, są one przeznaczone dla osób, które "wykażą, że Warszawa jest miejscem ich stałego pobytu, potwierdzą rozliczanie podatku dochodowego w Warszawie", a także spełniają kryterium dochodowe, "nie mogą same zabezpieczyć swoich potrzeb mieszkaniowych" oraz nie zalegają z opłatami za zajmowany lokal.

"Warszawa ma dwie spółki TBS (TBS Południe i TBS Północe), które budują mieszkania z wykorzystaniem gruntów m. st. Warszawy. Model finansowania oparty o preferencyjne kredyty udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) czy dopłaty z Funduszu Dopłat a także z Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa oraz wsparcie finansowe od miasta powoduje, że stawki czynszu w mieszkaniach TBS są dużo niższe niż na rynku komercyjnym" - przypomina magistrat.

Dodaje, że "lokale z zasobu TBS stanowią własność spółki i są przez nią zarządzane".

Lokale z zasobu TBS nie są zbywane na rzecz najemców.

Jak przekazał RMF FM Urząd Miasta Wrocławia, miasto ma ponad 30 tys. mieszkań gminnych.

"Jednocześnie widzimy potrzebę zwiększenia tej oferty, gdyż ceny najmu na rynku komercyjnym są bardzo wysokie. W obecnej kadencji samorządu planujemy wybudować 2700 mieszkań. Typowane osiedla pod budowę to Brochów, Żerniki, Pracze Odrzańskie, Księże Małe, Leśnica, Karłowice. Mieszkania będzie budował m.in. TBS oraz Społeczna Inicjatywa Mieszkaniowa" - podaje resort.

W ramach akcji "Mieszkaniówka bez tajemnic w RMF FM" na stronie internetowej RMF24.pl znajdziecie 7 opinii ekspertów o tym, jak mogą zmienić się ceny nieruchomości w Polsce, a także informacje o zaletach i wadach domów do 70 m2 według uproszczonych procedur.