Najnowsza, trójwymiarowa mapa centrum naszej galaktyki sugeruje, że z pewnych punktów widzenia przybiera ono kształt... orzeszka ziemnego w skorupce albo litery X. Piszą o tym w najnowszych publikacjach dwie grupy astronomów, które do swoich badań wykorzystywały teleskopy Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) w Chile.
Tak zwane zgrubienie galaktyczne to jedna z najważniejszych i najbardziej masywnych części galaktyki. Ten olbrzymi obłok centralny składa się w przypadku Drogi Mlecznej z około 10 miliardów gwiazd i obejmuje przestrzeń o wymiarach tysięcy lat świetlnych. Jego struktura i pochodzenie nie są jednak dobrze znane. Z naszego punktu widzenia, z głębi galaktycznego dysku, widok na ten centralny obszar - odległy o około 27 tysięcy lat świetlnych - silnie przesłaniają bowiem gęste obłoki gazu i pyłu.
By uzyskać dobry widok na zgrubienie astronomowie muszą prowadzić obserwacje w zakresie dłuższych fal, na przykład promieniowania podczerwonego, które przenika przez te obłoki. Wcześniejsze obserwacje z podczerwonego przeglądu nieba 2MASS sugerowały już, że centralne zgrubienie Drogi Mlecznej ma strukturę litery X. Teraz dwie grupy naukowców potwierdziły to i z pomocą kilku teleskopów ESO zbadały tę strukturę jeszcze dokładniej.
Pierwsza grupa, z Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics (MPE) w Garching w Niemczech, użyła danych z obserwacji w bliskiej podczerwieni z teleskopu VISTA. Pozwalają one dostrzec gwiazdy nawet trzydzieści razy słabsze, niż poprzednio. Zespół zidentyfikował łącznie 22 miliony gwiazd należących do klasy czerwonych olbrzymów, których dobrze znane właściwości pozwalają na obliczenie odległości do obiektów. Na podstawie danych na temat rozmieszczenia tych gwiazd można tworzyć trójwymiarową mapę zgrubienia galaktycznego.
Drugi z międzynarodowych zespołów, prowadzony przez chilijskiego doktoranta Sergio Vásqueza, zastosował inną metodę. Porównując zdjęcia wykonane w odstępie jedenastu lat za pomocą 2,2-metrowego teleskopu MPG/ESO, zmierzył niewielkie przesunięcia spowodowane ruchami gwiazd zgrubienia po niebie. W połączeniu z pomiarami ruchów tych gwiazd w stronę Ziemi lub przeciwnie, utworzono trójwymiarową mapę ruchów dla ponad 400 gwiazd.
Astronomowie sądzą, że Droga Mleczna była początkowo prostym dyskiem gwiazd, który miliardy lat temu utworzył płaską poprzeczkę. Wewnętrzna jej część wygięła się potem, tworząc właśnie trójwymiarowy kształt orzeszka ziemnego.
