Jakie wzorce proponuje młodym ludziom telewizja? Jaki jest jej wpływ na obserwowane zmiany świata wartości? Próbę odpowiedzi na te pytania podjęły badaczki z University of California w Los Angeles. W swojej pracy przeanalizowały, jak zmieniało się w USA przesłanie najpopularniejszych programów telewizyjnych dla młodzieży od lat 60. ubiegłego wieku do współczesności. Okazało się, że o ile w XX wieku głównie stawiano na wartości dotyczące budowania wspólnoty, w obecnym stuleciu promuje się wartości indywidualne, w tym sławę i osobisty sukces.
Dla nikogo nie jest tajemnicą, że w dobie popularności telewizji przekaz kierowany do młodych ludzi w wieku 8 do 12 lat może mieć kluczowe znaczenie dla kształtowania ich osobowości. Zdaniem psychologów z UCLA, promowane przez media wartości mają potem wpływ na postawy i zachowania w okresie nastoletnim i w naturalny sposób mogą mieć konsekwencje w wieku dorosłym.
By przekonać się, jakie zmiany zachodziły w tym przekazie, badaczki z UCLA Center for Scholars and Storytellers przeanalizowały, jakie wartości promowano w najpopularniejszych programach dla młodzieży w kolejnych dekadach od 1967 do 2017 roku. Pod uwagę brały przy tym 16 wartości:
- poczucie przynależności do wspólnoty,
- wizerunek,
- samoakcetację,
- osobiste osiągnięcia,
- sukces finansowy,
- dobroć,
- popularność,
- koncentrację na sobie,
- sprawność fizyczną,
- wpływy,
- hedonizm,
- duchowość,
- tradycję,
- zdolność dostosowania się,
- bezpieczeństwo
- sławę.
Analizowano, jak w ciągu minionego półwiecza, w miarę upływu czasu, zmieniało się podejście do tych wartości, które stawały się ważniejsze, które traciły na znaczeniu. W latach 1967, 1977, 1987, 1997 i 2007 brano przy tym pod uwagę po dwa najpopularniejsze w tym czasie programy telewizyjne dla młodzieży, w 2017 roku, cztery programy. Były wśród nich między innymi "American Idol" i "Hannah Montana" w 2007 oraz "America's Got Talent" i "Girl Meets World" w 2017 roku.
Wśród najciekawszych obserwacji autorki raportu wymieniają losy sławy, która przez blisko 40 lat plasowała się raczej na końcu promowanych w amerykańskiej telewizji wartości (na 15. miejscu), by w 2007 roku awansować na miejsce pierwsze. W kolejnej dekadzie znaczenie pragnienia sławy nieco zmalało, w 2017 roku znalazła się na 6 miejscu. Teraz króluje osobisty sukces przed samoakceptacją, wizerunkiem, popularnością i przynależnością do wspólnoty.
Samo poczucie przynależności do wspólnoty też notowało swoje wzloty i upadki, oddające zresztą ogólne zmiany w kulturze i obyczajowości. Działanie na rzecz wspólnoty było konsekwentnie numerem 1 w latach 1967, 1977 i 1997 zaś numerem 2 w 1987 roku, by w 2007 roku spaść na pozycję 11 i obecnie awansować na 6. miejsce. Podobnie było w przypadku zwykłej dobroci, taką uprzejmość i skłonność do pomocy innym telewizyjne programy lokowały w latach 1967-97 konsekwentnie na 2. miejscu, w 2007 roku spadła aż na miejsce 12., by ostatnio awansować na pozycję 8.
Jestem przekonana, że programy telewizyjne są odbiciem zmian kulturowych, nasze dane z ostatniego 50-lecia wskazują na to, że kultura amerykańska zmieniła się drastycznie - mówi współautorka pracy, dr Yalda Uhls. Jej zdaniem media mają istotne znaczenie w budowaniu u młodych ludzi obrazu świata poza ich najbliższym otoczeniem.
Autorki raportu zwracają przy tym uwagę na rosnącą popularność programów typu reality show. O ile tradycyjne programy wciąż zwracają uwagę na to, by być dobrym, by należeć do wspólnoty, podkreślają przy tym potrzebę samoakceptacji, programy typ reality show koncentrują się na rywalizacji, dążeniu do sławy, dbaniu o wizerunek i generalnie koncentracji na sobie. W tym dążeniu do zwycięstwa za wszelką cenę ich bohaterowie często dokuczają sobie nawzajem i oszukują.
Jeśli bardzo młodzi ludzie oglądają i podziwiają bohaterów, którzy głównie koncentrują się na sławie i wygrywaniu za wszelką cenę, możemy oczekiwać, że te wartości zajmą w naszej kulturze jeszcze ważniejsze miejsce. Programy typu reality show kontynuują trend, który obserwowaliśmy już w 2007 roku, promują koncentrację na sobie i sławę cenią najwyżej - dodaje współautorka pracy, Agnes Varghese.
Autorki podkreślają, że rodzice powinni pomagać swoim dzieciom w lepszym zrozumieniu kontekstu programów telewizyjnych, powinni uświadamiać, że nie oddają one rzeczywistych losów przeciętnych ludzi, a w normalnym życiu zdobycie sławy wymaga zwykle ciężkiej pracy.
Podkreślają też, że awans sławy na czołowe miejsce w 2007 roku można interpretować jako pośredni skutek kultury budowanej przez rosnącą popularność portali społecznościowych. Są wyniki badań, wskazujące na rosnący w tym okresie narcyzm młodych ludzi i spadek ich empatii.
Spadek sławy z podium w 2017 roku mógł być tymczasem wynikiem zderzenia się dwóch niezależnych mechanizmów. Po pierwsze popularność portali typu Snapchat czy Instagram wystrzeliła tak bardzo, że sława stała się paradoksalnie łatwiej osiągalna i przez to nieco mniej pożądana. Po drugie, kryzys lat 2008-09 i związany z nim stres mógł nieco przesunąć skalę wartości od sławy i bogacenia się w stronę wartości społecznych.
