Szympansy są zdolne do złożonych zachowań, takich jak te, które nam ludziom dały sukces. Międzynarodowy zespół naukowców przekonuje na łamach czasopisma "PeerJ", że fundamentalne zdolności leżące u podstaw ludzkiego języka czy kultury technologicznej mogły więc ewoluować, zanim jeszcze ludzie i małpy rozdzielili się miliony lat temu. Analizy prowadzone przez naukowców z Wielkiej Brytanii, USA, Niemiec, Szwajcarii i Japonii pod kierunkiem badaczy z University of Oxford wskazują na to, że działania dzikich szympansów podczas używania prostych narzędzi układają się w logiczne sekwencje. Do tej pory wydawało się, że zdolność układania zachowań w hierarchiczne bloki i rozumienia relacji między ich oddalonymi w czasie elementami jest domeną człowieka.
Wiele ludzkich zachowań jest bardziej złożonych niż u zwierząt, układają się one w skomplikowane sekwencje. W tym nowym badaniu naukowcy analizowali działania dzikich szympansów - naszych najbliższych krewnych - podczas używania narzędzi. Sprawdzali, czy stanowią serię prostych, odruchowych reakcji, czy organizowane są w sekwencje o podobnych właściwościach. W przypadku człowieka nawet najprostsze zachowania układają się w sekwencje działań. Nie było wiadomo, czy zdolność do elastycznego organizowania zachowań w ten sposób jest unikalna dla ludzi, czy też obecna jest również u innych naczelnych.
Na przykład, chcąc zaparzyć sobie herbatę, musimy najpierw nalać wodę do czajnika, potem zagotować ją, wrzucić torebkę z herbatą do filiżanki i zalać ją wrzątkiem. Celowe działanie wymaga wykonania serii pojedynczych operacji w określonej, sensownej kolejności. Ta kolejność w niektórych przypadkach może zostać zmieniona, w niektórych nie. Możemy np. wcześniej nalać wrzątek do filiżanki, a potem wrzucić torebkę herbaty, ale nie możemy zagotować wody, jeśli wcześniej nie wlejemy jej do czajnika. Brytyjczycy zwracają też uwagę, że jakaś czynność dodatkowa - której nie planowaliśmy - może nam przerwać sekwencję, ale wiemy, że potem możemy do niej wrócić. Tu akurat dają przykład dolewania mleka do herbaty. Jeśli mleko się rozleje, możemy zatrzymać się i je sprzątnąć.
Autorzy pracy wykorzystali dane z wieloletniej bazy nagrań wideo przedstawiających dzikie szympansy w lesie Bossou w Gwinei, gdzie małpy były nagrywane podczas rozłupywania twardych orzechów za pomocą kamieni pełniących rolę młotka i kowadła. Jest to jedno z najbardziej złożonych, naturalnie występujących w dzikim środowisku zachowań związanych z używaniem narzędzi przez jakiekolwiek zwierzę. Badacze zarejestrowali sekwencje działań wykonywanych przez szympansy, od uchwycenia orzecha, przez położenie go na kamieniu i uderzenie kolejnym kamieniem. To było łącznie aż 8260 działań dla ponad 300 orzechów.
Korzystając z najnowocześniejszych modeli statystycznych, naukowcy odkryli, że faktycznie pojawiły się relacje między sekwencyjnymi działaniami szympansów, które odpowiadały tym charakterystycznym dla zachowań człowieka. Połowa dorosłych szympansów wydawała się kojarzyć konsekwencje działań, które nie następowały bezpośrednio po sobie i nie mogły być po prostu łączone jedno z drugim.
To sugeruje, że szympansy planują sekwencje działań, a następnie dostosowują ich wykonanie na bieżąco. Fakt, że nie dotyczy to każdego szympansa, może jednak sugerować, że te strategie organizowania swoich działań nie są u nich tak powszechne i uniwersalne jak u ludzi.
Zdolność do elastycznego organizowania pojedynczych działań w sekwencje przy używaniu narzędzi prawdopodobnie miała kluczowe znaczenie dla sukcesu naszego gatunku. Nasze wyniki sugerują jednak, że fundamentalne aspekty takich ludzkich zachowań mogły ewoluować jeszcze przed pojawieniem się ostatniego wspólnego przodka ludzi i szympansów, a następnie doskonaliły się podczas naszej ewolucji - mówi pierwszy autor pracy, dr Elliot Howard-Spink - Ponieważ wiele wielkich małp wykonuje takie złożone czynności związane z poszukiwaniem pożywienia, prawdopodobne jest, że zdolność do tych złożonych sekwencji jest wspólna dla różnych gatunków małp. Dalsze badania, które mogą zweryfikować te teorie, to kolejny cel zespołu.