Jeśli za zamachami w Madrycie stoi separatystyczna ETA, to były one spowodowane prawdopodobnie odsunięciem jej od polityki. W zamachach zorganizowanych przez ETA życie straciło już ok. 850 osób.
ETA (Euskadi Ta Askatasuna – Kraj Basków i Wolność) – organizacja zbrojna walcząca o niezależność Kraju Basków. Działająca głównie na terytorium Hiszpanii. Uznawana za organizację terrorystyczną.
Założona w 1958 roku, swoją działalność rozpoczęła w 1959, dokonując zamachów bombowych w Bilbao Vitoria i Santander. Współpracująca z Partido Nacionalista Vasco. Już w pierwszym roku działalności organizacja dokonała zamachów bombowych w kilku baskijskich miastach. Obeszło się jednak bez śmiertelnych ofiar. Już od samego początku w ETA wykrystalizowały się dwa nurty: umiarkowany, dążący do uzyskania przez Kraj Basków autonomii i radykalny, zdecydowany na walkę o niepodległość. Oba nurty głosiły lewicowe hasła w sprawach społecznych i gospodarczych. W 1974 doszło do ostatecznego rozłamu w łonie organizacji i powstania:
ETA "polityczno-militarnej" - popierającej demokratyzację Hiszpanii i autonomię Basków. Zadecydowała o odrzuceniu terroryzmu i powołaniu legalnej partii Euskal Iraultzako Alderdia, połączonej następnie ze skrajnie lewicową Euskadiko Ezkerra, która ostatecznie weszła w skład Hiszpańskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej. W 1982 zaprzestała działalności;
ETA "militarnej" - która opowiadała się za kontynuacją walki terrorystycznej. Powiązana z radykalną formacją polityczną Herri Batasuna (Jedność Ludowa), legalna od 1986, 16% mandatów w parlamencie Baskonii i 12% - Nawarry. Jej głównym celem jest połączenie Nawarry i Kraju Basków oraz niepodległość.
W zamachach zorganizowanych przez ETA życie straciło już ok. 850 osób. Od stycznia 2000 roku, kiedy po półtorarocznej przerwie wznowiła akty przemocy, ETA przyznała się do 42 zamachów. Zarówno Unia Europejska, jak i Stany Zjednoczone umieściły ją na listach organizacji terrorystycznych.
Do najbardziej znanych akcji ETA należą:
- 1961 r. - próba wykolejenia pociągu jadącego do Donosti z weteranami hiszpańskiej wojny domowej;
- 1968 r. – z ręki ETA (a dokładniej jej ówczesnego przywódcy, Txabiego Etxebariette) zginęła pierwsza osoba. Był to policjant, który próbował zatrzymać samochód, w którym jechał szef ETA. Kilka godzin później Etxebarietta zginął zastrzelony przez policjantów.
- Parę tygodni po tym zdarzeniu ETA dokonała pierwszego zamachu – zginął szef policji w Guipuzcoa, słynący z torturowania baskijskich działaczy. Efektem zamachu był stan wyjątkowy i aresztowanie prawie całego dowództwa ETA oraz setek innych Basków. Mimo tych aresztowań ETA przetrwała. Prowadzone na początku lat 70. procesy baskijskich działaczy zapewniły Baskom wiele sympatii na całym świecie.
- 20 grudnia 1973 roku ETA odniosła swój największy sukces. W zamachu bombowym zginął premier Hiszpanii i najbliższy współpracownik Franco admirał Luis Carrero Blanco.
- W roku 1975 represje skierowane przeciwko baskijskim autonomistom i separatystom przybrały na sile.
- W roku 1987 ETA przeprowadziła swój najkrwawszy zamach - w garażu centrum handlowego w Barcelonie eksplodowała bomba, zabijając 22 osoby. W tym samym roku bomba eksplodowała na osiedlu w Saragossie zamieszkanym przez rodziny hiszpańskich policjantów - zginęło 11 osób, w tym pięcioro dzieci.
Organizacja podejmowała współpracę z innymi ugrupowaniami terrorystycznymi, m.in. z: IRA, Czerwonymi Brygadami, grupami Palestyńczyków (Organizacja Wyzwolenia Palestyny) (szkolenie bojowników w Jemenie).
W 1988 kierownictwo ETA zaproponowało rządowi hiszpańskiemu omówienie spornych kwestii (spotkanie w Algierze 1989). W 1995 ETA ponownie wystąpiła z propozycją przerwania walk w zamian za negocjacje w sprawie więźniów politycznych, uciekinierów i wygnańców oraz odsunięcie armii hiszpańskiej od procesu rozszerzania autonomii w Kraju Basków.