W dyskusji po zamachach w Paryżu kwestia Państwa Islamskiego rodzi wiele pytań: czy państwo islamskie jest państwem? Do jakiego stopnia islamskie jest Państwo Islamskie? Co przyciąga ludzi do tej organizacji? Poniższa charakterystyka rozjaśnia te dylematy.
1. Państwo Islamskie jest organizacją terrorystyczną, której udało się zdobyć terytorium w wyniku upadku państwowości irackiej i syryjskiej. Organizacja działa w sposób ciągły od 2003 roku w Iraku. Jej założycielem był Jordańczyk Abu Musab Al-Zarkawi, a pierwotną nazwą: "Monoteizm i dżihad". Przez większość poprzedniej dekady działała jako iracki oddział Al-Kaidy, z którą zerwała więzy w 2013 roku, przechodząc na bardziej radykalne pozycje.
2. Państwo Islamskie w chwili obecnej posiada cechy państwa: kontroluje terytorium i zamieszkałą je populację, posiada rząd, zbiera podatki i stosuje przymus uprawomocniony przez normy prawne - normy prawa szariatu. Warto jednak pamiętać, że terytorium, choć istotne, to nie jest fundamentem PI - istniało ono wcześniej bez terytorium i prawdopodobnie może istnieć także bez niego.
3. Fakt kontrolowania terytorium i utworzenia na nim struktur państwowych kalifatu jest silnym magnesem przyciągającym do organizacji ochotników (ok. 20 tysięcy w ciągu ostatniego roku), strumienie finansowania (ok. 150 mln USD w tym samym okresie) oraz lojalność innych grup terrorystycznych, także tych działających w odległych regionach świata.
4. Ustrojem PI jest kalifat - monarchia absolutna wzorowana na systemie politycznym pierwszej wspólnoty muzułmańskiej z lat 632-661. Głową państwa jest Abu Bakr al-Bagdadi, Irakijczyk z Samarry. Decyzje podejmowane przez władcę konsultowane są z Szurą - Radą Konsultacyjną. Głównymi organami władzy wykonawczej jest pięć rad wykonawczych, stanowiących odpowiednik ministerstw. Są to rady ds.: wojny, bezpieczeństwa, finansów, wsparcia bojowników i mediów. Rdzeń elity decyzyjnej PI stanowią Irakijczycy, w tym oficerowie armii i służb bezpieczeństwa reżimu Saddama Husajna.
5. Poza realizacją funkcji państwowych PI działa analogicznie do innych organizacji terrorystycznych globalnego dżihadu: tworzy konspiracyjne komórki w licznych państwach. Celem działania tych komórek jest przygotowanie aktów terroru dla osiągania celów politycznych. Cele te różnią się w zależności od kraju - na obszarze bez kontroli państwowej (Libia, Synaj) działania PI zmierzają do zajmowania terenu i przejmowania kontroli nad populacją. Regionalne struktury PI, określane w propagandzie organizacji mianem prowincji, są jednak autonomicznymi organizacjami, związanymi z iracko-syryjskim rdzeniem przez złożenie przysięgi (baija), zazwyczaj za pośrednictwem mediów społecznościowych.
6. Ideologią PI jest salaficki dżihadyzm - odłam sunnickiego, muzułmańskiego fundamentalizmu. Ideologia ta łączy w sobie teologiczne przekonanie o konieczności literalnego, dosłownego odczytywania islamskich tekstów świętych (Koranu i hadisów) z próbą odtworzenia idealnej wspólnoty muzułmańskiej z okresu proroka Mahometa i jego bezpośrednich następców. Cele polityczne salafickiego dżihadyzmu dotyczą podboju ziem niewiernych i wprowadzania na nich panowania Allaha. Salafici-dżihadyści zwracają się nie tylko przeciw społeczeństwom nie-muzułmańskim, lecz także przeciw muzułmanom, którzy nie podzielają ich skrajnych poglądów. Określają ich mianem apostatów i jednoznacznie klasyfikują jako wrogów, przeciw którym można prowadzić dżihad. Horyzont działań PI nie jest jednak ograniczony do doczesności i wybiega w życie pozagrobowe, które zagwarantowane jest jedynie dla wiernych mających swój wkład w rozszerzanie panowania Allaha na ziemi.
7. Ideologia Państwa Islamskiego ugruntowana jest w doktrynie sunnickiej szkoły hanabalickiej (jednej z czterech sunnickich szkół prawnych). Wyrasta więc ona z konserwatywnej sunnickiej tradycji, która jednak przez wieki znajdowała się na peryferiach cywilizacji muzułmańskiej. PI poświęca wiele energii na podkreślanie ortodoksyjnej, islamskiej poprawności wszelkich swoich działań.
8. Siła przyciągania ideowego PI jest wynikiem sprawnej propagandy łączącej w sobie przekonanie o posiadaniu jedynej, islamskiej objawionej prawdy, widocznych efektów jej bezwzględnego wprowadzania w życie oraz radykalnego sprzeciwu wobec zdominowanej przez Zachód nowoczesności. Poprzez "zarządzanie okrucieństwem" i wizualną propagandę własnych zbrodni, popełnianych w imię absolutu, PI prezentuje własny, totalitarny model społeczno-religijny będący antytezą cywilizacji Zachodu.