Jest wniosek o wpisanie opactwa cystersów w Henrykowie na listę pomników historii. Taka decyzja otwiera drogę do starania się o wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Jak wyjaśnił wicemarszałek Dolnego Śląska Grzegorz Macko wniosek obejmuje nie tylko historyczny teren opactwa, ale też obszar wsi cysterskiej z zabudową mieszkalną. Przez centrum Henrykowa - ulicę Księcia Henryka - przebiega historyczny trakt komunikacyjny, który dziś jest drogą wojewódzka 395.
Henryków, którego udokumentowana historia sięga XIII wieku, jest miejscem symbolicznym na mapie Dolnego Śląska i całej Polski. To miejsce słynie z Księgi henrykowskiej, w której zapisano pierwsze zdanie w języku polskim. Jest to niezwykle istotne miejsce z punktu widzenia wszystkich mieszkańców Dolnego Śląska i Polski - podkreślił Grzegorz Macko.
Wniosek podpisany przez zarządzających obiektem trafi teraz do dolnośląskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków i po wydaniu przez niego opinii zostanie przekazany ministrowi kultury.
Lista pomników historii funkcjonuje od roku 1994, a wpisy zapoczątkował prezydent Lech Wałęsa. Do końca 2023 r. były na niej 123 obiekty, w tym 12 z Dolnego Śląska, m.in. Kościoły Pokoju, Hala Stulecia oraz centrum Starego Miasta we Wrocławiu.
Opactwo cystersów w Henrykowie to jeden z najstarszych klasztorów w Polsce.
W 1222 r. książę Henryk I Brodaty wydał kanonikowi katedralnemu wrocławskiemu Mikołajowi zgodę na ufundowanie opactwa cystersów. Pierwsi mnisi przybyli tam 5 lat później. W XIII wieku opat Piotr napisał tutaj słynną Księgę henrykowską, przechowywaną obecnie w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, w której wśród tekstu łacińskiego zapisane zostało pierwsze zdanie w języku polskim: "Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj".
Podczas najazdów husytów w XV wieku klasztor został spalony. Opactwo odrodziło się i rozwinęło się w poł. XVI wieku, potem znów podupadło podczas wojny trzydziestoletniej. Po sekularyzacji na początku XIX wieku klasztor po 582 latach przestał funkcjonować . W XIX wieku działał tam szpital dla umysłowo chorych, a w czasie II wojny światowej - fabryka zbrojeniowa. Cystersi powrócili tu w 1949 roku.
W 1990 r. w klasztorze utworzono oddział Metropolitarnego Wyższego Seminarium Duchownego, a w 2002 r. Katolickie Liceum Ogólnokształcące.
Kościół klasztorny pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela został wzniesiony po 1241 r. w stylu gotyckim. W 2. poł. XVII w. świątynię przebudowano w stylu barokowym. Wizytówką klasztoru jest kilka sal, m.in. sala dębowa z bogato intarsjowanym parkietem i boazeria zdobioną w roślinne i owocowe girlandy, sala purpurowa z purpurowymi ścianami i obiciami mebli oraz refektarz z dekoracyjnym, wielobarwnym ręcznie malowanym piecem.
Klasztor otacza barokowy park, a między opactwem a linią kolejową rozciąga się park krajobrazowy.