Trudno - nawet w czasach rosnących cen - wyobrazić sobie Wielkanoc bez jajek. W tych wyjątkowych, świątecznych dniach lądują one na naszych stołach pod wieloma postaciami. Trafiają też do koszyka ze święconką. Ważną rolę odgrywają te jajka, które są na różne sposoby ozdabiane - pisanki, kraszanki itp. Jak jajko stało się symbolem Wielkanocy? Warto zgłębić ten temat, bo tylko pozornie sprawa jest jasna i oczywista.
Jajko miało od wieków symboliczne znaczenie dla wielu religii i kultur. Prof. Maciej Janeczek, kierownik Katedry Biostruktury i Fizjologii Zwierząt z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu wyliczał, że z jaja narodził się Brahma, ale też z jaja wykluła się Helena Trojańska.
Pisanki znano już w Sumerze. W starożytnym Egipcie jajo było symbolem boga Ptaha, a chrześcijaństwo łączy je z wizytą Marii Magdaleny u cesarza Tyberiusza - tłumaczył ekspert.
Jest apokryf opowiadający o tym, że prezentowała ona cesarzowi nowinę o zmartwychwstaniu Jezusa. Tyberiusz zaś powiedział jej, że prędzej jajko przybierze kolor czerwony niż on uwierzy w jej historię. No i jajo na jego oczach stało się czerwone - opowiadał prof. Janeczek.
Jakie znaczenia miało jajko dla naszych słowiańskich przodków? Związane było z kultem solarnym (owalny kształt żółtka). Było również uważane za potężny amulet przeciw czarom i złym mocom, występowało więc w obrzędach wiosennych i ku czci zmarłych - mówił PAP dr Damian Kasprzyk z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego.
Jajko pełniło rolę silnego talizmanu zabezpieczającego przed złem. Jednym słowem, było ważnym rekwizytem w zabiegach o charakterze magicznym - dodał.
Co ciekawe, Kościół początkowo dość sceptycznie podchodził do jajek. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa w Polsce Kościół przez dwa wieki, przez 200 lat zabraniał spożywania jajek w okresie wielkanocnym, jako że był to wcześniej ważny rekwizyt służący praktykom o charakterze magicznym - tłumaczył etnolog z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach dr Grzegorz Odoj. Ostatecznie jednak jajka stały się istotnym elementem wielkanocnej symboliki.
Jajko było symbolem odradzającej się przyrody, symbolem odradzającego się życia, a z czasem również symbolem zmartwychwstałego Chrystusa - podsumował dr Odoj.
Początkowo jajka były tylko kraszone, czyli malowane na czerwono. Ten kolor symbolizuje krew - esencję życia, zwycięstwo, triumf.
Potem malowano jajka również na zielono - kolorem symbolizującym odradzającą się przyrodę, życie, wychodzenie z zimowego letargu - oraz na żółto. To z kolei nawiązanie do słońca.
Pisanka to dla współczesnego Polaka każde ozdobione jajko. Tymczasem zgodnie z tradycją tworzono je techniką, która wymagała określonych narzędzi i dużej precyzji.
Na skorupce jajka, za pomocą odpowiedniego narzędzia, robiono wzory z gorącego wosku. Jaja następnie były barwione, a wosk usuwany. Dzięki temu uzyskiwano białe wzory na kolorowym tle.
Najstarsze pisanki ozdabiane były rysunkami słońca, księżyca, gwiazd, deszczu i jodłowych gałązek.
Powszechne obecnie motywy zajączków, baranków, dzwonków, kwiatów oraz figur zmartwychwstałego Chrystusa pojawiły się na jajkach dopiero w XX wieku.
Najstarsze pisanki na obecnych ziemiach polskich pochodzą z końca X w., z wykopalisk na Ostrówku w Opolu i w okolicach Wrocławia.
W tym roku Wielkanoc świętować będziemy już 20 kwietnia.
