Do kogo trafi Pokojowa Nagroda Nobla? Werdykt już dziś

Dzisiaj o godz. 11 w Oslo pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski ogłosi laureata Pokojowej Nagrody Nobla. Jak poinformowano na początku października, w tym roku zarejestrowano łącznie 286 kandydatur (197 osób oraz 89 organizacji), czyli nieco mniej niż zwykle.

W zeszłym roku laureatką Pokojowej Nagrody Nobla została przebywająca w więzieniu obrończyni praw kobiet Iranka Narges Mohammadi. Odsiaduje on wyrok za - jak twierdzi irański reżim - "propagandę przeciwko państwu". 

"Kobieta, życie, wolność" - tymi słowami rozpoczęła przewodnicząca Norweskiego Komitetu Noblowskiego Berit Reiss-Andersen spotkanie w 2023 roku, podczas którego ogłosiła nazwisko tegorocznej laureatki Pokojowej Nagrody Nobla. Norweski Komitet Noblowski podjął decyzję o przyznaniu Pokojowej Nagrody Nobla za walkę z uciskiem w Iranie i jej walkę na rzecz promowania praw człowieka dla wszystkich - mówiła Reiss-Andersen.

W uzasadnieniu padły słowa o walce na rzecz kobiet i przeciwko ich dyskryminacji. Wspiera kobiety w ich walce. Ta walka w Iranie napotyka na prześladowania, więzienie, tortury, a nawet śmierć - mówiła. Przypomniała, że Mohammadi od dawna walczy o prawa kobiet w Iranie, które kwestionują rygorystyczne zasady zasłaniania ciała narzucone przez duchowieństwo islamskie oraz wzywa do zniesienia kary śmierci i wprowadzenia demokratycznych reform.

Jak podkreślała Berit Reiss-Andersen, Pokojowa Nagroda Nobla jest dla całego ruchu opozycyjnego w Iranie, którego Mohammadi jest wyraźnym liderem.

Irański reżim aresztował Narges Mohammadi 13 razy, wydał wobec niej 5 wyroków i skazał w sumie na 31 lat więzienia oraz chłostę - 154 uderzenia biczem. Więzienie w Teheranie ma opuścić w 2026 roku. Placówka, w której przebywa, cieszy się złą sławą. W tym zakładzie karnym dysydentka przygotowała raport na temat torturowania więźniarek.

W poniedziałek poznaliśmy laureatów Nagrody Nobla z dziedziny medycyny i fizjologii. To Victor Ambros, amerykański biolog rozwojowy i Gary Ruvkun amerykański biolog molekularny. Naukowcy zostali docenieni za odkrycie mikro RNA i jego roli w potranskrypcyjnej regulacji genów.

We wtorek Komitet Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk ogłosił laureatów z fizyki. Nagrodę otrzymali John J. Hopfield i Geoffrey E. Hinton pracujący nad uczeniem maszynowym i sztucznymi sieciami neuronowymi. 

W środę poznaliśmy laureatów tegorocznej nagrody Nobla w dziedzinie chemii. To Amerykanin David Baker z University of Washington w Seattle, wyróżniony za opracowanie narzędzi do komputerowego projektowania białek, a także Brytyjczycy Demis Hassabis i John M. Jumper z Google DeepMind w Londynie za metody przewidywania kształtu białek.

W czwartek laureatką tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie literatury została południowokoreańska pisarka Han Kang. Wyróżniona została za "poetycką prozę, w której konfrontuje się z historycznymi traumami i ukazuje kruchość życia ludzkiego" - podała Szwedzka Akademia.

W poniedziałek, 14 października zostanie przyznana Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla, potocznie nazywana Nagrodą Nobla w dziedzinie ekonomii. Ze względu, że ekonomia nie została wymieniona w testamencie Nobla, przyznawany od 1969 r. laur formalnie nazywa się inaczej. Jest to jedyna nagroda finansowana z funduszy szwedzkiego banku centralnego.

Nominacje i dokumenty dotyczące wyboru pozostają tajne przez 50 lat.

Nobliści o werdykcie dowiadują się na chwilę wcześniej, najczęściej telefonicznie od sekretarzy poszczególnych komitetów. Bywa, że z uwagi na różnicę czasu niektórzy są budzeni w środku nocy.

Uroczystość wręczenia nagród odbywa się corocznie 10 grudnia w rocznicę śmierci Nobla, w Sztokholmie i Oslo. Wówczas obowiązkiem każdego z noblistów jest wygłoszenie odczytu, będącego warunkiem otrzymania nagrody pieniężnej. 

27 listopada 1895 roku Alfred Nobel podpisał testament, w którym olbrzymią część swojej fortuny przeznaczył na ufundowanie szeregu nagród. Chciał, by były one przeznaczane naukowcom, którzy wspólnie lub równolegle przyczynili się do przełomowego odkrycia lub udoskonalili metodę albo narzędzie służące badaczom. Kluczowym kryterium miały być korzyści dla ludzkości. Nagrody te przyznawane są w Sztokholmie.

Jednak Pokojowa Nagroda Nobla jest przyznawana w Oslo - taki zapis znajduje się w ostatniej woli fundatora, który choć urodził się w Szwecji, był kosmopolitą. Za życia Alfreda Nobla Szwecja i Norwegia były zjednoczone pod jedną koroną, aż do 1905 roku, kiedy Norwegia stała się niepodległym królestwem.