Główna agencja wywiadowcza Ukrainy dotarła do tajnego dokumentu tzw. "wspólnego centrum koordynacyjnego" najwyższego kierownictwa wojskowego i politycznego Rosji. Dokumenty Kremla szczegółowo opisują rozłożony na etapy plan zerwania porozumienia zbożowego, z którego Rosja ostatecznie wycofała się w połowie lipca.
Według raportu, tak zwane "wspólne centrum koordynacyjne" miało za zadanie przede wszystkim maksymalnie ograniczyć ilość zboża eksportowanego w ramach porozumienia. Początkowo akcja opierała się m.in. o kontrolę jakości statków transportujących zboże. Inspektorzy działali według szczegółowych wytycznych otrzymywanych z Kremla. "Zgodnie z wynikami inspekcji udział w porozumieniu zbożowym uniemożliwiono 46 statkom, a ruch 303 ograniczono na okres 342 dni" - czytamy w raporcie.
Działania mające na celu zerwanie porozumienia zbożowego podzielono na kilka etapów. Pierwszym było zawieszenie z inicjatywy Władimira Putina udziału Rosji w porozumieniu w październiku 2022 roku. Przez co w listopadzie wyjechało z Ukrainy niemal dwa razy mniej zboża niż w październiku.
Kolejnym etapem było ograniczenie przepustowości portów, drastyczne zmniejszenie liczby inspektorów kontrolujących statki, przez co ten proces znacznie się wydłużył i wstrzymanie rejestracji przewoźników zbożowych.
Pozwoliło to Rosjanom "skutecznie ograniczyć liczbę statków płynących do ukraińskich portów i znacząco ograniczyć eksport żywności z Ukrainy, co ostatecznie uniemożliwiło wyeksportowania przez Kijów ok. 20 mln ton ładunku" - czytamy w rosyjskich dokumentach.
Rosjanie obliczyli, że eksport z Ukrainy najbardziej udało się ograniczyć w ostatnim okresie obowiązywania porozumienia zbożowego, czyli od 19 marca do 17 lipca tego roku.
Szczególną wagę przykładano do zakłócania dostaw zboża w ramach Światowego Programu Żywnościowego: "Próby wykorzystania przez Ukraińców inicjatywy czarnomorskiej do kontynuacji tzw. programu ‘Zboże z Ukrainy’ z udziałem statków wyczarterowanych w ramach Światowego Programu Żywnościowego zostały wstrzymane. Rejestracja takich statków nastąpiła dopiero po złożeniu pisemnych zobowiązań do nieuczestniczenia programie".
W podsumowaniu autorzy raportu stwierdzili, że zdobyte doświadczenie pozwoli "osiągnąć wysoki poziom efektywności w możliwie najkrótszym czasie" przy rozwiązywaniu podobnych problemów w przyszłości.
Zdaniem ukraińskiego wywiadu dokumenty Kremla są dowodem na to, że natężony w ostatnich dniach ostrzał infrastruktury portowej na Krymie jest tylko kolejnym krokiem cynicznego planu Rosjan.
Ukraińskie porty czarnomorskie są zablokowane przez rosyjską armię. W lipcu 2022 roku przedstawiciele Ukrainy i Rosji zawarli z Turcją i ONZ dwie oddzielne "lustrzane" umowy, odblokowujące eksport ukraińskiego zboża przez porty czarnomorskie.
Celem porozumienia było zagwarantowanie bezpiecznych korytarzy morskich do trzech ukraińskich portów: Odessy, Czarnomorska i Piwdennego.
Porozumienie było już kilkakrotnie przedłużane. Po ostatnim takim przedłużeniu terminem wygaśnięcia umowy była data 17 lipca.
W ramach umowy Ukraina wyeksportowała ponad 32 mln ton kukurydzy, pszenicy i innych zbóż. Według ONZ, dzięki korytarzowi zbożowemu ceny żywności obniżone zostały o ponad 20 proc. na całym świecie.