Wielki Piątek to dzień ukrzyżowania Chrystusa - dzień męki i śmierci Jezusa, dzień naszego odkupienia, bo wierzymy, że dokonało się ono przez mękę i śmierć Chrystusa na krzyżu - powiedział PAP prymas Polski abp Wojciech Polak.
To w nim odczytujemy Tego - jak mówią nam prorocy - "pierwszy przyjął na siebie nasze grzechy", Tego, który został - jak mówi prorok Izajasz - "nimi obarczony, w którego ranach jest nasze zdrowie". Dlatego Wielki Piątek stawia w centrum liturgii adorację Krzyża świętego. Słuchamy Męki Pańskiej i wnoszony jest do kościoła Krzyż, odsłaniany i ukazywane jest to drzewo Krzyża. Z jednej strony Krzyż ten jest podnoszony, żebyśmy mogli go zobaczyć, a z drugiej strony, by poprzez adorację został uwielbiony - podkreślił w rozmowie z PAP prymas Polski.
Dodał, że w Wielki Piątek, kiedy słuchamy liturgii, widzimy Chrystusa - jak mówi św. Paweł - "przybliżcie się do tronu łaski, byśmy mogli otrzymać pomoc w stosownej chwili". Nie tylko patrzymy na Krzyż jako narzędzie cierpienia, tortur, które zostało w ten sposób przez ludzi zadane, ale jako przedmiot łaski, z którego płynie nasze zbawienie. Ten, który na Krzyżu umiera, to uwielbiony Chrystus - zaznaczył abp Polak.
Z jednej strony - jak podkreślił prymas - "jest cała okropność zła, grzechu, cierpienia, które zostało na Chrystusa złożone, a które wyraża Krzyż w Wielki Piątek. Ale z drugiej strony widzimy, że to jest większa miłość niż cierpienie, większa łaska niż grzech, że to jest większe darowanie człowiekowi winy niż samo zło, które staje się przyczyną cierpienia Chrystusa". Abp Polak zaznaczył jednocześnie, że w tak przeżywany Wielki Piątek staramy się, aby ten dzień "był dniem nawrócenia i dniem pojednania z Bogiem".
Wielki Piątek w Kościele katolickim jest dniem żałoby i upamiętnieniem męki i śmierci Chrystusa na krzyżu. Jest to jedyny dzień w roku, kiedy nie jest odprawiana msza św., tylko na zakończenie liturgii Męki Pańskiej udzielana jest komunia święta.
W kościołach sprawowana jest liturgia Męki Pańskiej. W ostatnich latach na ulicach wielu polskich miast odprawiane jest nabożeństwo Drogi Krzyżowej. W Warszawie rozpocznie się ona o godz. 20 i przejdzie ulicami Starego Miasta.
Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku można odnotować w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, by adorować drzewo Krzyża.
W odniesieniu do Rzymu pierwsze opisy celebracji Wielkiego Piątku pochodzą z VII wieku. Pierwszy typ liturgii sprawowany był przez papieża w kościele św. Jana Jerozolimskiego i obejmował odczytanie opisu Męki Pańskiej według św. Jana, modlitwę powszechną i procesję z relikwiami św. Krzyża. Drugi typ liturgii był sprawowany w licznych kościołach prezbiterialnych, obejmował zaś lekturę Pisma Świętego, adorację krzyża i komunię św., wcześniej konsekrowaną. Ten typ liturgii upowszechnił się w średniowieczu w całej Europie.
W późniejszych wiekach upowszechniło się przenoszenie Najświętszego Sakramentu do grobu Pańskiego. W XIX wieku na terenach dawnej Rzeczypospolitej groby Pańskie w kościołach zaczęły nabierać także patriotycznego wymiaru.
W piątek po południu we wszystkich kościołach odprawiana jest wielkopiątkowa liturgia Męki Pańskiej. Centralnym jej wydarzeniem jest adoracja Krzyża. Po liturgii krzyż zostaje w widocznym i dostępnym miejscu, by każdy wierny mógł go adorować. Jest on aż do Wigilii Paschalnej najważniejszym punktem w kościele.
Zwyczaj ukazywania i adoracji krzyża jest popularny w wielu krajach, np. w Rzymie znany był już w VII wieku. W adoracji krzyża podkreśla się zwycięski charakter odkupienia i myśl o zmartwychwstaniu Chrystusa.
Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu umieszczonym przy Grobie lub na specjalnym tronie wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przezroczystym welonem - symbolem całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa. W wielu kościołach przez całą noc trwa adoracja.
W kościołach katolickich buduje się Groby Pańskie i odwiedza je. Bywa też, że odtwarzane jest całe kalwaryjskie misterium Męki Pańskiej, po którym wierni czuwają przy symbolicznym Grobie Jezusa, aż do Wigilii Wielkiej Nocy Zmartwychwstania.
Wielki Piątek to jeden z dwóch dni w kalendarzu liturgicznym, kiedy wiernych obowiązuje post ścisły. To szczególny rodzaj pokuty i zadośćuczynienia. Oprócz Wielkiego Piątku post ścisły obowiązuje jeszcze w Środę Popielcową. Wierni mają tego dnia powstrzymać się od pokarmów mięsnych, a także ograniczyć się do spożycia jednego posiłku do syta i dwóch niepełnych. Post obowiązuje wszystkich pełnoletnich do rozpoczęcia 60. roku życia.
(az)