Sery i jogurty wytwarzano na terenach obecnej Polski już w późnym neolicie - ogłosili na łamach czasopisma "Royal Society Open Science" naukowcy z Polski i Wielkiej Brytanii. Wyniki badań ceramiki sprzed ponad 4 tysięcy lat, znalezionej w Sławęcinku w województwie kujawsko-pomorskim pokazały, że na tych terenach wykorzystywano już wtedy mleko różnych zwierząt, zarówno bydła, jak i owiec i kóz.
Badania naukowe wykazały już wcześniej, że ówcześni rolnicy umieli redukować zawartość laktozy w mleku, poddając kwaśne mleko obróbce, która prowadziła do wytwarzania jogurtów czy serów. Nietolerancja laktozy była w czasach neolitu powszechna, mutacja genetyczna, umożliwiająca dorosłym wytwarzanie enzymu rozkładającego laktozę, upowszechniła się dopiero w późnej epoce brązu.
Naukowcy z Uniwersytetów w York i Cambridge, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Krakowie zbadali pozostałości mleka na naczyniach z okresu neolitu, z czasów tzw. kultury pucharów lejkowych i przekonali się, że wskazują na zdolność wytwarzania sera z mleka różnych gatunków zwierząt.
Te wyniki znacząco przyczyniają się do wzbogacenia naszej wiedzy na temat wykorzystania nabiału w jednych z najwcześniejszych społeczności rolniczych Europy Środkowej - mówi dr Harry Robson z Department of Archaeology University of York - Wcześniejsze badania wskazywały na szerokie rozpowszechnienie nabiałów w niektórych rejonach ówczesnej Europy, teraz - po raz pierwszy - badania ceramiki dały nam czytelne dowody na wykorzystywanie zarówno krowiego, jak i owczego i koziego mleka.
Dotychczasowe dowody na obecność nabiału w diecie ówczesnych ludów Europy pochodziły z badań kości zwierząt z mlecznych stad, analizy zachowanych na naczyniach kwasów tłuszczowych i białek obecnych w płytce nazębnej szczątków osób z tego okresu. Brytyjscy i polscy naukowcy zastosowali tym razem nowoczesne metody badań składu białkowego i tłuszczowego pozostałości nabiału na naczyniach ceramicznych znalezionych w rejonie Sławęcinka w Kujawsko-Pomorskiem.
Pierwsze tego typu wyniki w Europie pokazały, że obserwowane proporcje białek i tłuszczów przypominają te, występujące podczas współczesnej produkcji serów i innych wytwarzanych z kwaśnego mleka produktów.
Te prehistoryczne pozostałości swoim składem białkowym bardzo blisko przypominają osady powstające przy współczesnych procesach produkcji serów czy innych form nabiału, różnią się natomiast od pełnego mleka. To oznacza, że mieszkańcy Sławęcinka już wtedy zajmowali się serowarstwem, czy innymi formami mleczarstwa - dodaje pierwsza autorka pracy, doktorantka University of Cambridge, Miranda Evans.
Dodatkowe dowody na różnorodność gatunków, których mleko wykorzystywano, przyniosła analiza kości. Znaleziono zarówno kości bydła, owiec, jak i kóz.