Polska była pierwszym krajem zagranicznym, jaki w swoim życiu odwiedził Geza Rohrig, odtwórca głównej roli w uhonorowanym Oscarem filmie „Syn Szawła”. „Z Polski wróciłem jako inny człowiek” – mówił poeta i aktor, który jest gościem Festiwalu Conrada w Krakowie.
Rohrig (ur. 1967 w Budapeszcie) studiował filologię polską i węgierską, a także reżyserię. W latach 80. przyjechał do Krakowa na stypendium i - jak sam przyznał - był to przełom w jego życiu. W trzy sekundy oceniłem, że jest to lepsze miejsce niż Budapeszt - powiedział podczas spotkania z uczestnikami Festiwalu Conrada i dodał, że Polska była pierwszym krajem zagranicznym, do jakiego wyjechał. W Polsce - jak zauważył - artyści i społeczeństwo aktywniej przeciwstawiali się władzom komunistycznym, wielu pisarzy nie bało się krytykować władz. Mam wrażenie, że w Polsce ten bunt przeciwko systemowi był dużo głębszy, że w Budapeszcie, na Węgrzech wiele osób stchórzyło, nie postawiło się odpowiednio panującemu systemowi - ocenił. Zauważył też, że Polacy, mimo że żyli w reżimie, potrafili się radować. Kiedy byłem w Krakowie na stypendium, to toczyło się tu bardzo bogate życie nocne, artystyczne, teatralne, jazzowe. Studenci, także profesorowie, inteligencja, byli jacyś tacy weselsi niż Węgrzy - opowiadał.
Rohrig po przyjeździe do Polski przez miesiąc, niemal cały każdy dzień spędzał na terenie byłego obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie zginęli jego przodkowie. Pierwszy raz dotarł tam w pewien zimowy dzień, podczas zawiei śnieżnej. Już podążając tam, czułem w swoim ciele, w wątrobie i nerkach, że to będzie miejsce, które odmieni mój los - wspominał. To, co tam poczułem, mógłbym porównać do efektu, jaki dają uzdrawiające miejsca, takie jak np. jaskinie solne. Podobno też przebywanie w pobliżu uli działa uzdrawiająco - mówił. Aktor miał poczucie, że znalazł się we właściwym miejscu. Czuł się wolny i szczęśliwy, bo "wyzwolił się od iluzji, w której tkwił" i mógł "zmierzyć to, co się wydarzyło w tamtym miejscu".
Po wizytach w Oświęcimiu Rohrig napisał swój pierwszy zbiór wierszy. Poeta z sentymentem wspominał także uczestnictwo w festiwalu muzycznym Marchewka - udział w tej imprezie zainspirował go do założenia na Węgrzech undergroundowego zespołu Huckleberry.
Od pobytu w Polsce czuję, że na równi z tożsamością węgierską mam tożsamość środkowoeuropejską. Jest to o tyle znaczące, że w USA, gdzie mieszkam od 17 lat, nie mam poczucia amerykańskiej tożsamości - przyznał i dodał, że uwielbia wracać do Polski, do Krakowa, bo odżywają tu w nim pozytywne wspomnienia. Pobyt w Polsce był dla mnie orzeźwieniem, wyzwoleniem i zmienił moje horyzonty, postrzeganie. Z Polski wróciłem na Węgry jako inny człowiek - podkreślił Rohrig.
Geza Rohrig mieszka w Nowym Jorku, naucza Tory. Jest autorem poezji związanych m.in. z tematyką Holokaustu i przełożonej na polski książki "Oskubana papuga rebego", będącej zbiorem zmyślonych opowieści chasydzkich. Cała rodzina jego dziadka zginęła w Auschwitz, rodzice zaś wcześnie zmarli i dzieciństwo, zanim został adoptowany, spędził w sierocińcu.
Aktorski rozgłos przyniosła mu główna rola w "Synu Szawła" w reż. Laszlo Nemesa. Obraz otrzymał w tym roku Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Akcja dramatu toczy się w 1944 r. w Auschwitz. Scenariusz do filmu powstał na podstawie wspomnień członków Sonderkommando.
(mn)