Pierwszy rok pandemii przyniósł spadek liczby osób deklarujących się jako wierzące – wynika z badania CBOS. Odsetek ten przestał przewyższać 90 proc. i od tego czasu widocznie spada. W tym samym czasie rośnie procent Polaków, którzy mówią o sobie jako o „raczej lub całkowicie niewierzących”.
Centrum Badania Opinii Społecznej wyjaśnia, że podstawowe pytanie o religijność dotyczy deklaracji wiary. Mając do wyboru skalę od "głęboko wierzący" do "całkowicie niewierzący", zdecydowana większość Polaków deklaruje się jako wierzący.
"Od końca lat 90. do 2019 r. udział osób identyfikujących się jako wierzące oraz głęboko wierzące (łącznie) przekraczał 90 proc. W pierwszym roku pandemii przestał przewyższać 90 proc. i od tego czasu widocznie spada. (...) Jednocześnie rośnie - w ostatnim czasie wyraźnie - odsetek Polaków zaliczających się do raczej lub całkowicie niewierzących" - zauważono.
Badania, które realizowano od stycznia do kwietnia włącznie, mówią, iż prawie 80 proc. Polaków deklaruje się jako wierzący, 9 proc. jako głęboko wierzący, a 14 proc. jako niewierzący (połączono odpowiedzi "raczej niewierzący" i "zdecydowanie niewierzący"). W 2019 r. jako niewierzący deklarowało się 8 proc. obywateli naszego kraju.
"W zakresie praktyk religijnych od końca lat 90. do 2019 r. obserwujemy bardzo powolne zmiany, które w świetle ostatnich kilku lat można nawet nazwać stabilizacją" - zauważa CBOS.
Odsetek praktykujących co niedzielę:
- od początku pomiarów (1997 r.) do 2009 r. - ok. 50 proc.
- od 2009 r. do 2019 r. - ok. 45 proc.
Po 2019 r. nastąpiły gwałtowne zmiany. Na początku pandemii (2020 r.) procent uczestniczących w coniedzielnej mszy świętej wynosił 39 proc.
W latach 2021-2023 wartość wahała się pomiędzy 36 proc. a 37 proc.
Obecnie jest to 34 proc.
"To najniższy odsetek praktykujących co niedzielę w historii naszych pomiarów" - zaznaczono.
Wolniej spada liczba Polaków praktykujących kilka razy w tygodniu. Najwyższy ich odsetek COS zanotował w 2005 r. (roku śmierci papieża Jana Pawła II). Wówczas, jak również rok później, wynosił on 8 proc. Od 2015 r. pozostaje niezmiennie na poziomie 5 proc.
Najbardziej stabilnie wyglądają liczby w przypadku tych, którzy praktykują sporadycznie (1-2 razy w miesiącu). Od 1997 do 2024 r. udział uczestniczących w mszach, nabożeństwach lub w spotkaniach religijnych raz lub dwa razy w miesiącu waha się od 13 proc. do 16 proc. Odsetek Polaków praktykujących kilka razy w roku od 2011 r. oscylował wokół 22 proc.
"Być może 2024 r. będzie pierwszym przynoszącym większą zmianę tego wskaźnika, bo dane do kwietnia wskazują na 24 proc. praktykujących kilka razy w roku" - dodano.
Jak wygląda sytuacja w przypadku tych, którzy deklarują, że w ogólnie nie uczestniczą w mszach, nabożeństwa lub spotkaniach religijnych?
Od początku pomiarów do 2011 r., odsetek takich osób wynosił między 9 proc. lub 11 proc. W kolejnych latach wzrósł do 12-13 proc., a najwyższy wskaźnik (23 proc.) osiągnął w trakcie 2021 i 2022 roku. Obecnie wynosi on 22 proc.
Centrum Badania Opinii Społecznej uwzględniło w swoim raporcie także typologię religijności Polaków. Składa się na nią połączenie deklaracji wiary i praktyk religijnych.
Większość badanych zalicza się do grona wierzących i praktykujących (regularnie lub nieregularnie). Wierzący i praktykujący regularnie stanowią 39 proc., a wierzący i praktykujący nieregularnie - 38 proc. Wierzących i niepraktykujących mamy 10 proc., a niewierzących i niepraktykujących - 11 proc. Najmniej - 2 proc. - stanowią osoby deklarujące się jako niewierzący i praktykujący.
"Do roku 2005 udział respondentów wierzących i praktykujących wynosił 57-58 proc., a niewierzących i niepraktykujących - 3 proc. W okresie 2006-2014 udział tej pierwszej grupy zmniejszył się do 50 proc., a odsetek drugiej - wzrósł do 6 proc. (...) W latach 2015-2018 odsetki poszczególnych grup znów utrzymywały się na niemal niezmienionym poziomie, ale ostatnie lata ponownie świadczą o spadku zaangażowania religijnego - tym razem bardziej gwałtownym" - wyjaśniono.
Udział wierzących i regularnie praktykujących spadł w pierwszym roku pandemii do 45 proc., a potem o kolejne 6 pkt. proc. do 39 proc. obecnie. Udział niewierzących i niepraktykujących wzrósł ponaddwukrotnie: z 5 proc. w latach 2011-2017 do 11 proc. obecnie.
Patrząc na deklarowane wyznania religijne w 2024 r., niemal dziewięciu na dziesięciu dorosłych mieszkańców Polski czuje przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego (88,8 proc.). Drugą najczęściej wskazywaną odpowiedzią jest brak przynależności do jakiegokolwiek wyznania (7,3 proc.), a prawie 2 proc. nie chciało podać, z jakim wyznaniem się utożsamia. Pozostałe religie lub wyznania były wybierane przez mniej niż 1 proc. badanych.
CBOS opiera się na rocznych zestawieniach powstałych w wyniku agregacji zbiorów z dwunastu comiesięcznych badań zrealizowanych w danym roku kalendarzowym. Dane z 2024 r. pochodzą z badań zrealizowanych od stycznia do kwietnia włącznie.