Polska w NATO od 25 lat. Poznaj historię naszego członkostwa

NATO jest międzynarodowym sojuszem politycznym i wojskowym, w skład którego wchodzą 32 kraje w Europie i Ameryce Północnej. Członkowie NATO są zobowiązani do wspierania się w razie ataku przez państwo niebędące w Sojuszu.

Podstawą tego zobowiązania jest Pakt Północnoatlantycki, który powstał 4 kwietnia 1949 roku, zawiązany przez 12 państw takie jak: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Włochy.

Co ciekawe, Islandia jest jedynym członkiem NATO, który nie posiada stałej armii. Ten strategicznie położony kraj dołączył do Sojuszu pod warunkiem, że nie będzie musiał utworzyć tradycyjnych sił zbrojnych. 

Samo NATO zostało utworzone dwa lata później, by w praktyczny sposób zorganizować obronę Paktu i powstrzymać sowiecką ekspansję. 

Podczas pierwszego rozszerzenia do Sojuszu dołączyły w 1952 r. Grecja i szczególnie istotna z powodu swojego strategicznego położenia Turcja. Trzy lata później do NATO przystąpiły Niemcy Zachodnie. W odpowiedzi Związek Radziecki i siedem krajów Europy Wschodniej utworzyły Układ Warszawski. 

W okresie zimnej wojny szeregi NATO zasiliła jeszcze w 1982 r. Hiszpania. Pod koniec tej epoki na terenie RFN stacjonowało ok. 900 tys. żołnierzy Sojuszu, z czego prawie połowę stanowiły siły USA. 

Podczas zimnej wojny głównym celem NATO była ochrona Europy Zachodniej przed Związkiem Radzieckim. Po upadku muru berlińskiego w 1989 roku NATO rozszerzyło się również na kraje byłego bloku komunistycznego. 

Proces rozszerzenia trwa do dziś. W 2004 r. przyjęto do NATO Bułgarię, Rumunię, Słowację i Słowenię oraz po raz pierwszy kraje należące w przeszłości do ZSRR: Litwę, Łotwę i Estonię. W 2009 r. nowymi członkami zostały Albania i Chorwacja, w 2017 r. Czarnogóra, a w 2020 r. - Macedonia Północna.

Finlandia dołączyła do NATO 4 kwietnia 2023 r. 

Niemal rok później, 7 marca 2024 r., 32. członkiem Sojuszu została Szwecja. 

Obecnie o wstąpienie do NATO oficjalnie starają się trzy państwa: Bośnia i Hercegowina, Gruzja i Ukraina.

W ciągu 75 lat swojego istnienia NATO przeobraziło się w największy na świecie sojusz wojskowy.

Po rozpadzie ZSRR i rozwiązaniu Układu Warszawskiego w USA pojawiły się głosy za samolikwidacją Sojuszu wobec zaniku dotychczasowego zagrożenia. Zwyciężyła jednak opcja wzmocnienia politycznego wymiaru NATO, które miało się odtąd stać strażnikiem stabilizacji w Europie. Był to też sposób wciągania państw byłych członków bloku sowieckiego do wspólnoty krajów liberalno-demokratycznych. 

Idea dalszego rozszerzenia NATO nie znajdowała z początku poparcia w USA. Przeciwko była większość mediów i ekspertów w dziedzinie polityki zagranicznej. Argumentowali oni, że przyjęcie do NATO państw Europy Wschodniej zrujnuje współpracę z Rosją. 

W 1997 r. amerykański Departament Stanu wydał dokument, w którym określał, że państwa kandydujące m.in. muszą stać na straży demokracji, muszą czynić postępy w kierunku gospodarki rynkowej, a ich siły zbrojne muszą znajdować się pod ścisłą kontrolą cywilną. Powinny one również mieć dobre stosunki z sąsiadami i pracować nad integracją z siłami NATO. 

Według tego dokumentu "członkostwo w NATO jest potencjalnie otwarte dla wszystkich wschodzących demokracji w Europie, które podzielają wartości Sojuszu i są gotowe wypełnić obowiązki wynikające z członkostwa", jednak podkreślono, że chociaż wymienione kryteria są niezbędne, nie stanowią one listy warunków, których spełnienie automatycznie prowadzi do członkostwa w NATO. 

Polityczny establishment w USA przekonywał się do rozszerzenia NATO wraz z postępami demokratycznych reform w Polsce i innych aspirujących krajach. W Madrycie w lipcu 1997 r. przywódcy państw NATO zaprosili Polskę, Republikę Czeską i Węgry, a obawy Moskwy uśmierzano, tworząc Radę NATO-Rosja. W 1998 r. Senat USA ratyfikował wymaganą do rozszerzenia zmianę Traktatu Waszyngtońskiego, a 12 marca 1999 r. trzy wspomniane kraje zostały członkami Sojuszu.

12 marca świętujemy 25-lecie wstąpienia Polski do NATO. Oto, jak wyglądała droga naszego kraju - przypominamy najważniejsze daty: 

• 11-12 marca 1992 r. - Podczas wizyty w Polsce ówczesny sekretarz generalny NATO Manfred Woerner oświadczył, że "drzwi do NATO są otwarte". 
• 1 września 1993 r. - Prezydent Lech Wałęsa w liście wystosowanym do sekretarza generalnego NATO stwierdził, że członkostwo Polski w NATO jest jednym z priorytetów polskiej polityki zagranicznej. 
• 10 stycznia 1994 r. - Na szczycie w Brukseli NATO przedstawiło państwom Europy Środkowej i Wschodniej, w tym krajom powstałym po rozpadzie ZSRR, propozycje współpracy z Sojuszem w ramach programu Partnerstwo dla Pokoju.
• 2 lutego 1994 r. - Podczas wizyty w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli premier Waldemar Pawlak podpisał Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. 
• 8 lutego 1996 r. - Ministrowie obrony i spraw zagranicznych we wspólnym liście do sekretarza generalnego NATO oficjalnie przyjęli wystosowane przez Sojusz 29 stycznia 1996 r. zaproszenie do rozpoczęcia z NATO dialogu indywidualnego. 
• 7 maja 1996 r. - W Brukseli odbyło się pierwsze spotkanie w ramach indywidualnego dialogu Polska - NATO. 
• 8 lipca 1997 r. - Na szczycie szefów państw i rządów NATO w Madrycie podjęto decyzje o zaproszeniu Polski, Czech i Węgier do rozmów w sprawie członkostwa w Sojuszu. 
• 16 września 1997 r. - Rozpoczęły się rozmowy akcesyjne pomiędzy NATO a Polską. 
• 14 listopada 1997 r. - Minister spraw zagranicznych Bronisław Geremek przekazał Sekretarzowi Generalnemu list wyrażający wolę RP przystąpienia do Traktatu Północnoatlantyckiego. 
• 16 grudnia 1997 r. - W Brukseli ministrowie spraw zagranicznych państw NATO podpisali Protokoły Akcesyjne dla Polski, Czech i Węgier. 
• 17-18 grudnia 1998 r. - W Brukseli, z udziałem ministrów obrony z Polski, Czech i Węgier, odbyło się spotkanie ministrów obrony NATO. 
• 29 stycznia 1999 r. - Sekretarz generalny NATO J. Solana wystosował do Polski, Czech i Węgier formalne zaproszenia do przystąpienia do Traktatu Północnoatlantyckiego. 
• 12 marca 1999 r. - W Independence w amerykańskim stanie Missouri minister Geremek przekazał na ręce sekretarz stanu USA Madeleine Albright akt przystąpienia Polski do Traktatu Północnoatlantyckiego. Z tą chwilą Rzeczpospolita Polska stała się formalnie stroną Traktatu - członkiem Sojuszu Północnoatlantyckiego.

11 września 2001 r. niemal 3 tys. osób ginie w serii zamachów zorganizowanych przez Al-Kaidę na terenie USA. Porwane przez terrorystów samoloty uderzyły w dwa wieżowce World Trade Center w Nowym Jorku oraz budynek Pentagonu. W następstwie Amerykanie jako pierwsi w historii NATO odwołali się wtedy do art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, uznającego atak na jednego z członków Sojuszu za atak na wszystkich. 

Wojska Sojuszu rozpoczęły misję w Afganistanie w ramach tzw. wojny z terroryzmem. Zaangażowanie wojsk NATO - w tym w latach 2002-2021 polskich - potrwa aż do 2021 roku. 

Marzec 2003 roku to początek inwazji wojsk koalicji pod przywództwem USA, w skład której weszły m.in. polskie oddziały, na rządzony przez Saddama Husajna Irak. W ramach misji o różnym charakterze - bojowym, a następnie stabilizacyjnym - polscy żołnierze pozostali w Iraku do 2011 roku. Obecnie polscy żołnierze szkolą w Iraku lokalne siły bezpieczeństwa.