Po wizytach w cerkwi, meczecie i synagodze zaglądamy do kościoła. Większość z nas zapewne nie raz w katolickiej świątyni była i lepiej lub gorzej, zna różne rodzaje nabożeństw, które się w niej odbywają. Jednym więc dla przypomnienia, a innym dla lepszego samopoczucia, gdy w kościele katolickim pojawią się po raz pierwszy dedykujemy dzisiejszy tekst.

REKLAMA

Miejsce kultu religijnego

Świątynia katolicka to zazwyczaj osobny budynek. Zdarza się, że kościół stanowi część jakiegoś większego obiektu, np. szpitala czy lotniska. Wtedy najczęściej mówimy o kaplicy. W historycznych kościołach możemy wyróżnić zasadnicze części: nawa główna i nawy boczne (zazwyczaj po jednej po prawej i po lewej stronie oraz po dwie po obu stronach w bazylikach) oraz prezbiterium, czyli miejsce, w którym duchowny (prezbiter) odprawia nabożeństwo.

Mężczyźni i kobiety

Kobiety i mężczyźni są traktowani tak samo. Nie stawia się im innych wymagań pod względem stroju. Podczas modlitwy przedstawiciele obu płci mogą znajdować się w jednym pomieszczeniu.

Zwiedzanie

Osoba, która nie jest katolikiem lub turysta może śmiało wejść do kościoła. Musi jednak przestrzegać zasad szacunku wobec wiernych, którzy w danej chwili się modlą. O czym więc pamiętać? Wystarczy tu zwykła empatia. Jeśli ktoś przeżywa coś ważnego, to nie powinniśmy mu tej ważnej chwili zakłócać rozmowami, komentarzami, spacerowaniem przed nosem czy robieniem zdjęć. W dużych i znanych kościołach, jak np. w Bazylice Mariackiej w Krakowie wyznacza się osobne wejście dla wiernych oraz dla turystów. Ci pierwsi swoje kroki kierują od razu w stronę kaplicy, w której odbywa się adoracja, ci drudzy - w stronę prezbiterium, gdzie mogą oglądać zabytkowy ołtarz Wita Stwosza. Granicy samego prezbiterium nie należy jednak przekraczać. Podobnie jak nie należy bez powodu odwiedzać zakrystii. To pomieszczenie przeznaczone jest dla służby liturgicznej. Centralnym miejscem kościoła jest ołtarz i tabernakulum, w którym przechowuje się najświętszy sakrament. Dobrze ostentacyjnie nie odwracać się plecami w tym kierunku podczas zwiedzania kościoła.

Strój

Strój powinien być skromny i schludny. Nie powinien skupiać uwagi na osobie, która wchodzi do kościoła. Panie powinny zadbać o to, by ramiona były zasłonięte, a sukienka czy spódnica miała odpowiednią długość. Panowie pod żadnym względem nie powinni wchodzić do kościoła w krótkich spodenkach, koszulce z krótkim rękawem i japonkach. To zestaw na plażę, a nie do zwiedzania miasta. Czasem przy niektórych kościołach nieprzygotowanych do zwiedzania turystom wręcza się specjalne chusty, którymi należy się okryć przed wejściem do świątyni. W kościele katolickim kobieta może przebywać w nakryciu głowy, które zwyczajowo traktuje się jako element stroju. Mężczyźni z kolei muszą czapkę czy kapelusz zdjąć.

Duchowieństwo

Duchowny katolicki to ksiądz. Księdzem jest również zakonnik, który przyjął święcenia kapłańskie. Do takiej osoby zwracamy się “ojcze". Są też “bracia", czyli zakonnicy, którzy nie przyjęli święceń (nie odprawiają mszy, nie spowiadają wiernych). Do nich powiemy po prostu “bracie". Znane nam wszystkim formy w rozmowie to: “proszę księdza", “proszę ojca", “proszę księdza biskupa" itd. Czy zwracać się do duchownych słowami “proszę pana"? Moim zdaniem nie. Będzie to raczej nieudana manifestacja świeckich poglądów. Zwróćmy też uwagę na poprawną odmianę słowa ksiądz. Wiele osób wpada w pułapkę i mówi o księciu, a nie księdzu, albo “książę proboszczu" zamiast “księże proboszczu". Tak więc: to jest ksiądz, nie ma księdza, przyglądam się księdzu, widzę księdza, rozmawiam z księdzem, ale mówię o księdzu i w końcu wołam na jego widok: “księże proboszczu!". W liczbie mnogiej (skomplikujmy to zadanie!): to są księża z naszej parafii, księży nie było dziś w szkole, ten tekst dedykuję wszystkim księżom, rozpoznaję wszystkich księży z tej parafii, rozmawiałem z księżmi, mówiłem o księżach, “drodzy księża, do was chcę przemówić!". Pamiętajmy, że pisząc list do księdza nie piszemy ani “Sz. P.", ani “WP", ale najlepiej “Rev.", co oznacza “reverendissimus" czyli “przewielebny". Zwyczajowo pozdrawiamy duchownych słowami: “Szczęść Boże!", “Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus" czy tradycyjnym “dzień dobry".

Obrzędy

Najbardziej podstawowe nabożeństwo, które odbywa się w kościele to msza święta albo eucharystia. Zazwyczaj trwa około godziny i składa się z czterech części: obrzędów wstępnych, liturgii słowa, liturgii eucharystii oraz obrzędów zakończenia. Najważniejsze momenty podczas mszy to czytanie Ewangelii oraz przeistoczenie. Wymagają szczególnego szacunku, również od osób niewierzących. Z tego powodu, jeśli do kościoła trafiliśmy po raz pierwszy lub bywamy w nim na tyle rzadko, że nie pamiętamy przebiegu całego nabożeństwa, lepiej zająć miejsce z tyłu budynku. Będziemy się tam czuli bezpieczniej i spokojniej.

Gesty modlitewne

Podczas mszy wierni stoją, siedzą lub klęczą. Postawę stojącą przyjmuje się w czasie Ewangelii i niektórych momentów liturgii eucharystii. Wyraża świadome i aktywne uczestnictwo w nabożeństwie. Postawa siedząca to wyraz słuchania. Wierni siedzą podczas czytań i homilii. Postawa klęcząca wyraża głęboką modlitwę i adorację. Wierni przyjmują ją podczas przeistoczenia oraz osobistej modlitwy. Jeśli nie jesteśmy wierzącymi katolikami, ale trafiliśmy do kościoła katolickiego na mszę, to w tych momentach lepiej stać niż siedzieć.

Dni święte i święta

Najważniejszym dniem tygodnia jest niedziela. Wierni wtedy nie pracują. To dobry dzień na odwiedziny i spotkania w gronie rodziny i przyjaciół. W ciągu roku jest kilka dni świątecznych, które równocześnie są dniami wolnymi od pracy. To Wielkanoc, Boże Narodzenie, Święto Trzech Króli, Boże Ciało, Wniebowzięcie Matki Bożej oraz Dzień Wszystkich Świętych.

Ślub

Ceremonia ślubu najczęściej połączona jest z mszą świętą. Do siedzących przed ołtarzem narzeczonych tuż po homilii podchodzi ksiądz i rozpoczyna udzielanie ślubu od zadania kilku pytań. Dotyczą między innymi tego, czy znaleźli się tutaj z własnej woli. Następnie narzeczeni podają sobie prawe dłonie, które kapłan oplata stułą i składają przysięgę małżeńską, po której nakładają sobie obrączki. Tradycyjne stroje to oczywiście garnitur oraz biała suknia. Jeśli suknia odsłania zbyt wiele, to na czas pobytu w kościele pani młoda powinna założyć dodatkowy element garderoby, który zasłoni np. ramiona. Podczas samej liturgii wierni nie wykonują wobec nowożeńców jakichś specjalnych gestów. Dzieje się to dopiero po. Mowa oczywiście o rzucaniu drobnych monet, sypaniu ryżu czy składaniu życzeń.

Pogrzeb

Ceremonia pogrzebu może być połączona z mszą, ale nie musi. Jeśli jest, to odbywa się tuż po jej zakończeniu. Podczas mszy trumna z ciałem zmarłego znajduje się tuż przed ołtarzem. Musi być ustawiona w taki sposób, by zmarły był zwrócony w kierunku ołtarza (tak, jak za życia). Ciało zmarłego może być wystawione na widok publiczny. Ma to miejsce jeszcze w kaplicy cmentarnej. Tuż przed rozpoczęciem ceremonii pogrzebu w obecności rodziny trumna jest zamykana. Z kościoła lub kaplicy cmentarnej trumna wyprowadzana jest na cmentarz. Przed złożeniem jej do groby duchowny odmawia modlitwy, następnie skrapia trumnę wodą święconą, kładzie na niej grudę ziemi i poświęca grób. Członkowie najbliższej rodziny zmarłego w tym miejscu mogą ucałować trumnę na znak ostatniego pożegnania. Pogrzeb zwyczajowo odbywa się 3 dnia po śmierci. W praktyce zdarza się, że ma miejsce nieco później. Po złożeniu trumny do grobu przychodzi czas na złożenie kondolencji rodzinie. Jeśli jednak obecnych na pogrzebie jest bardzo wiele osób, wtedy lepiej odłożyć ten gest na później. Na grobie składa się kwiaty i zapala znicze.

Za pomoc w stworzeniu tego artykułu serdecznie dziękuję ojcu Piotrowi Wiśniowskiemu.