​Odwiedziliśmy Pancerną Stolicę Polski. Żagań Twoim Miastem w RMF FM

Do czeskiej granicy jego mieszkańcy mają około stu kilometrów. Do niemieckiej - czterdzieści. Wielu z nich o swoim mieście mówi - to chluba Lubuskiego! Słynie z wojska, ale też z wielu zabytków i bardzo bogatej historii. Położenie nad rzekami Bóbr i Czerna Wielka czyni Żagań miastem atrakcyjnym dla miłośników aktywnego wypoczynku. W okolicach miasta kręcono też legendarną produkcję "Czterej pancerni i pies". Główny, pancerny bohater tego filmu, czyli radziecki czołg T34, znany jako Rudy 102 znajduje się właśnie w Żaganiu i... jest na chodzie!

Żagań liczy około 26 tysięcy mieszkańców. Legenda mówi, że został założony około 700 roku przez księżniczkę Żagannę. Pierwsza oficjalna wzmianka o mieście jest datowana na rok 1202. Początki osadnictwa na tym terenie to obecna wieś Stary Żagań, na terenie której w bliskim sąsiedztwie grodu na Wzgórzu Zamkowym powstała osada targowa. Ta około roku 1230 przeniosła się w okolicę obecnego zespołu poaugustiańskiego w centrum Żagania. Pod koniec XIII wieku miasto stało się siedzibą samodzielnego księstwa żagańskiego. Do 1472 roku rządzili nim Piastowie Śląscy. Przez kolejne wieki władanie na tych terenach przechodziło z rąk do rąk. W 1549 roku w zamian za terytoria czeskie książę Moritz przekazał Żagań Ferdynandowi Habsburgowi. W XVII wieku miasto spotkało wiele klęsk. Wśród nich choroby mieszkańców, grabieże i liczne zniszczenia. Miasto udało się odbudować za panowania księcia Lobkowitza, który przejął księstwo z rąk Ferdynanda III Habsburga. W 1677 i 1730 roku miasto znów spotkały nieszczęścia w postaci wielkich pożarów. Ogień strawił wtedy niemal wszystkie najważniejsze budynki w mieście. Swoisty renesans Żagania przypada na lata 1842-1862, kiedy panowała księżna Dorota de Talleyrand-Pergiord. W 1935 roku władzę w mieście oraz pałac książęcy przejęli żołnierze III Rzeszy uznając potomków księcia Birona (Dorota była jego córką) za wrogów, pozbawiając ich obywatelstwa. W czasie II wojny światowej w mieście i okolicach rozlokowano liczne obozy jenieckie.

Z jednym z nich - Stalag Luft 3 - wiąże się historia zwana Wielką Ucieczką. W nocy z 24 na 25 marca 1944 roku 76 osadzonych w nim jeńców podjęło próbę ucieczki przez drążony od miesięcy podziemny tunel. Ostatecznie ucieczka udała się tylko trzem.

Niemcy wycofali się z miasta 18 lutego 1945 roku, po szturmie 117 Berdyczkowskiej Gwardyjskiej Dywizji Strzeleckiej. Rozpoczęto wysiedlanie ludności niemieckiej i przesiedlanie na ziemie w okolicach Żagania Polaków. Wtedy też ruszyła odbudowa miasta.

Naszą wizytę w Żaganiu zaczęliśmy na sportowo. O emocjach, które towarzyszą mieszkańcom miasta podczas rozgrywek siatkarskich w miejscowej Arenie, będziemy rozmawiać z przedstawicielami Wojskowego Klubu Sportowego "Sobieski", słynącego głównie z rozgrywek siatkarskich. Szkolą się w nim też piłkarki i piłkarze ręczni. Czy wyrosną z nich zawodnicy, których nazwiska będą znane na całym świecie? Taką nadzieję mają trenerzy i kibice. O sporcie, a dokładnie o bieganiu usłyszymy też od biegaczy, którzy polecą nie tylko idealne trasy w okolicy, ale tez imprezy biegowe - nawiązujące do bogatej historii miasta.

Miejscem, gdzie historię można poczuć na własnej skórze jest bez wątpienia Muzeum Obozów Jenieckich, w którym można zobaczyć wiernie zrekonstruowane obozy, w których przebywali zatrzymani żołnierze. Na stronach muzeum czytamy: Prawdziwa tragedia dla Żagania to czasy II wojny światowej. Urząd ds. Jeńców Wojennych uruchomił tu kompleks obozów jenieckich. W otwartym w 1939 r. Stalagu VIIIC przetrzymywano ok. 49 tys. żołnierzy. Wielu z nich nie wróciło do domu, zmarli z głodu, chorób, złego traktowania. Najmłodszym obozem żagańskiego “kombinatu" był utworzony wiosną 1942 r. obóz dla zestrzelonych lotników alianckich.

Znacznie wcześniejszych czasów w historii miasta sięga Biblioteka Poaugustiańska w Żaganiu, zlokalizowana w zespole budynków przy placu Klasztornym. To pomnik historii i jedyne takie miejsce w naszym kraju. Biblioteka słynie z najbogatszej w Polsce kolekcji starych ksiąg i globusów. Na wyjątkowy wystrój wnętrza i jego specyfikę składają się m.in. freski autorstwa Neunhertza, ale też tzw. sklepienie szeptane. To jedno z nielicznych pomieszczeń na świecie, które dzięki swojej budowie umożliwiają rozmowę szeptem dwóm osobom stojącym w dwóch różnych jego końcach. Dialog nie jest przy tym słyszalny dla pozostałych.

Nikt nie wyobraża sobie współczesnego Żagania bez wojska. Nie bez przyczyny miasto jest nazywane Pancerną Stolicą Polski. Działa tu 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego. Od niedawna na jej terenie skoszarowani są też żołnierze wojsk amerykańskich, którzy przyjechali do Żagania w ramach wzmacniania wschodniej flanki NATO. Miasto otaczają poligony, na których często odbywają się wspólne wojskowe ćwiczenia. O historii pancernego oręża w jednostce, można dowiedzieć się odwiedzając Skwer Czołgistów przy ulicy Żarskiej. To miejsce, gdzie znajduje się Centrum Tradycji Polskich Wojsk Pancernych. Można na nim zobaczyć pomnik gen. Maczka - legendarnego dowódcy 1. Dywizji Pancernej, Pomnik Chwały 1. Drezdeńskiego Korpusu Pancernego oraz czołgi T-34, T-55, T-72 i Sherman.

Miejscem, które trzeba odwiedzić, chcąc poznać historię Żagania, ale też chcąc obcować z niezwykłą architekturą - jest bez wątpienia pałac książęcy, czyli pałac Lobkowitzów. Wzniesiono go w drugiej połowie XVII wieku. Barokowy pałac był wielokrotnie przebudowywany. Na przestrzeni dziejów pełnił też bardzo różne funkcje. Obecnie działa jako Żagański Pałac Kultury. Największy rozkwit obiektu przypada na lata, kiedy zamieszkiwała go księżna Dorota de Talleyrand-Pergiord.

Planując wizytę w Żaganiu wiosną lub latem koniecznie należy wziąć pod uwagę jego niezwykłe walory przyrodnicze. Zalicza się do nich położenie nad rzeką Bóbr, co stanowi raj dla kajakarzy.

Miasto może poszczycić się niezwykle aktywną grupą pasjonatów sportów wodnych, zrzeszonych w stowarzyszeniu Szron-Czerna. Na stronie organizacji czytamy: Stowarzyszenie Turystyki Wodnej "SZRON - CZERNA" skupia turystów zainteresowanych turystyką wodną, a w szczególności turystyką kajakową i żeglarską. Organizujemy imprezy turystyczne o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim, min. jesteśmy organizatorami Zimowych Spływów Kajakowych nad rzekami Bóbr, Kwisa i Czerna, organizatorami corocznych crossów rowerowych o puchar Burmistrza Żagania oraz współorganizatorami Ogólnopolskich Spotkań z Piosenką Turystyczną i Żeglarską.

Autor: Mateusz Chłystun

Opracowanie: Malwina Zaborowska