Limanowa - perła Beskidu Wyspowego

Kolejnym miastem na trasie dziennikarzy RMF FM w ramach naszego cyklu Twoje Miasto w Faktach RMF FM była Limanowa - prawdziwa perła Beskidu Wyspowego. Słynąca ze wspaniałych warunków do aktywnego wypoczynku, pięknych krajobrazów i zdrowych, regionalnych produktów i… najszybszego i chyba najgłośniejszego i najbardziej widowiskowego wyścigu samochodowego. Jest także „miastem zakochanych”, bo jego patronem jest święty Walenty.

Pierwsza wzmianka o Limanowej pochodzi z 1496 r. Mówi o wsi Ilmanowa należącej do rodu Słupskich herbu Drużyna. W XVI wieku jej właścicielem został Achacy Jordan herbu Trąby. W 1565 r. król Zygmunt August zezwolił na podniesienie wsi do rangi miasta. Prawa miejskie otrzymało 12 kwietnia 1565 roku.

Dawne nazwy miejscowości to: Ilmanowa, Wilmanów, Wilmanowa; spotyka się nawet...Hylmanową. O "Limanowej" mówi się i pisze od XVII wieku. Badacze różnie interpretowali nazwy miasta. Dla jednych była to łacińska "Villa Nova" czyli nowe miasto. Współcześnie uważa się jednak, że pochodzi od imienia męskiego Wilman lub liman. Jest to prawdopodobnie imię niemieckiego zasadźcy osady, która dała początek dzisiejszej Limanowej. Limanowska legenda opowiada o dwóch braciach: Jordanie i limanie, z których pierwszy miał założyć Jordanów, a drugi dzisiejszą Limanową.

Limanowa to prawdziwa perła Beskidu Wyspowego, dlaczego wyspowego? Bo szczyty są to odosobnione, położone niczym wyspy, co najlepiej widać, kiedy poniżej nich unoszą się mgły. Wyspy szczytów odznaczają się stromymi, czasem bardzo spadzistymi stokami i to najczęściej ze wszystkich stron oraz płaską wierzchowiną, przeważnie wylesioną lub pokrytą polanami. Stoki Beskidu Wyspowego są poorane dolinkami, które czasem mają charakter wąwozów rozchodzących się we wszystkich kierunkach.

Stoki Beskidu poorane są pięknymi szlakami do turystyki pieszej, konnej czy rowerowej. Na terenie powiatu limanowskiego znajduje się pięć stacji narciarskich: Limanowa SKI, Koninki, Lubomierz, Laskowa i Śnieżnica. Piękne trasy do narciarstwa biegowego wyznaczono wokół Mogielicy (ponad 20 km).

Bazylika Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej jest pomnikiem 100-lecia Konstytucji 3-go Maja i dominującym akcentem architektonicznym powiatu. Monumentalność budowli nadaje wysoka, 60-metrowa wieża oraz zastosowanie kamienia jako zewnętrznej wykładziny ścian. W bogato zdobionym wnętrzu m.in. otoczona wielką czcią - gotycka figura Pieta (XIV w.) zwana Matką Boską Limanowską, uroczyście koronowana przez papieża Jana Pawła II oraz zespół monumentalnych witraży. Obok sanktuarium znajduje się Mała Kalwaria Limanowska, której częścią centralną jest monumentalny ołtarz. Pod ołtarzem kaplica Grobu Pańskiego i Stacje Drogi Krzyżowej. W krużgankach znajdują się kopie wizerunków Matki Bożej z wielu sanktuariów świata. Przed Bazyliką ponad 3 m wysokości pomnik papieża Jana Pawła II, obok Bazyliki - kolumnada a na niej zestaw 19 grających dzwonów tzw. carillonów, które co 15 minut wygrywają melodie pieśni maryjnych. Jest to jeden z najciekawszych zabytków sakralnych polskich Karpat. Na 200-setną rocznicę Konstytucji Papież Jan Paweł II nadał świątyni tytuł "Bazyliki Mniejszej".

Klasztor OO.Cystersów w Szczyrzycu. Zespół klasztorny Cystersów został założony w 1245 roku. W zespole zabudowań opactwa szczyrzyckiego wyróżniającym się obiektem jest murowany kościół z 1620 r. pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, uprzednio gotycki, przebudowany w XVIII i XIX wieku. Wyposażenie wnętrza barokowe. Wewnątrz cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, namalowany w XVI w. zapewne przez włoskiego artystę. Koronowany koronami biskupimi w 1939 roku i powtórnie koronami papieskimi w 1984 roku.

Krzyż Milenijny na Miejskiej Górze w Limanowej. Monumentalny Krzyż - wzniesiony na szczycie Miejskiej Góry, upamiętnia 2000-lecie chrześcijaństwa oraz przejście naszego pokolenia w XXI wiek. Krzyż ma dwukrotnie większą wysokość niż krzyż na Giewoncie - 37 m, rozpiętość ramion 12 metrów i oświetlenie, które daje efekt nocnej iluminacji. Stalowy monument o konstrukcji ażurowej ustawiony został na żelbetonowym cokole z tarasem widokowym. Widok z tego miejsca jest niezwykle malowniczy. Podziwiać można panoramę miasta, malownicze pejzaże Beskidu Wyspowego, Gorce z najwyższym szczytem Turbaczem, a przy słonecznej pogodzie na horyzoncie pojawiają się Tatry.

Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej Dwór Marsów. Dwór Marsów z przełomu XVIII/XIXw.- siedziba Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej, które założone zostało w 1970 roku z inicjatywy działaczy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Znajdują się tu eksponaty obrazujące historię, etnografię, sztukę profesjonalną i ludową całego regionu limanowskiego. Wśród eksponatów wyróżnić możemy: oryginały starych przywilejów królewskich miasta Limanowa oraz stare pieczecie miejskie. Obok dworku stoi zabytkowa kaplica przydworska p.w.św. Walentego z przełomu XIX/XX wieku, murowana z cegły, o stylu neogotyckim. Niedaleko usytuowany zabytkowy wiatrak - jeden z ostatnich zachowanych w tym rejonie.

Jaskinia "Zbójecka" na Łopieniu. W masywie Łopienia znanych jest 26 obiektów jaskiniowych a o nowych Speleolodzy z Stowarzyszenia Speleoklub Beskidzki wciąż mają informacje. Prowadzone też są prace nad pogłębieniem istniejących obiektów i wdarcie się daleko w głąb masywu Łopienia. Największe obiekty to Złotopieńska Dziura 105 m długości i 10 m deniwelacji, Czarci Dół 140 m długości i 14 m deniwelacji, i największa Jaskinia Zbójecka 404 m długości i 19 m deniwelacji, z obiektami tymi spelolodzy wiążą duże nadzieje. Większe jaskinie posiadają mikroklimat dynamiczny, zimą nie są wymrażane. Najbardziej znaną i zwiedzaną jaskinią Łopienia jest Jaskinia Zbójecka. Pewnie niewielu wie, że jest chronionym pomnikiem przyrody między innymi z powodu licznej kolonii nietoperzy. W Jaskini Zbójeckiej rozwinęły się rzadko spotykane w jaskiniach tego typu kilkucentymetrowe nacieki kalcytowe - stalaktyty i tzw. pola ryżowe. Dobre warunki do tworzenia się nacieków istnieją w jaskiniach krasowych, które powstają w wyniku rozpuszczania skał przez wodę, rzadko natomiast nacieki tworzą się w jaskiniach piaskowcowych. W kilku salkach strop tworzą spągowe warstwy piaskowca z ciekawymi hieroglifami prądowymi - są to struktury powstałe w czasie osadzania i tworzenia się warstw piaskowca. Ochroną nie tylko objęte jest samo wnętrze jaskini, ale także teren osuwiska znajdujący się bezpośrednio nad pustkami jaskiniowymi, czyli około 1500m2.

Chleb męciński

Chleb męciński posiada silnie zakorzenioną tradycję na terenach Małopolski a dowodem tego są liczne wzmianki w literaturze i dawnych zapiskach. Tradycyjnie chleb męciński pieczony jest na zakwasie. Wypieka się go w piecu zbudowanym z białej cegły tzw. szamotki, do opalania używa się drewna jodłowego z domieszką drzewa bukowego. Do zakwasu dodaje się kwaśne mleko, mąkę razową pszenną (mieloną na żarnach) a także ciepłą wodę, drożdże i sól. Pieczenie chleba trwa około 1 godziny. Następnie upieczony chleb wyjmuje się z pieca drewnianą łopatą, obmywa wodą i pozostawia do ostygnięcia.

Suska sechlońska

"Suski sechlońskie" to śliwki z pestkami poddane procesowi podsuszania i podwędzania. "Suska sechlońska" posiada dość zmienną wielkość i kształt, który zależy od odmiany owoców przeznaczonych do suszenia i może być od kulisto-spłaszczonego do podłużnego. Wysuszone owoce charakteryzują się elastycznym, mięsistym miąższem, pomarszczoną, ale błyszczącą skórką w kolorze ciemnogranatowym przechodzącą nawet do czarnego. W smaku "suska sechlońska" jest lekko słodka z wyczuwalnym posmakiem i aromatem wędzenia. Cechą charakterystyczną "suski sechlońskiej" jest wysoka zawartość wody, która w gotowym produkcie w momencie sprzedaży wynosi, co najmniej 24 proc.

Z zachowanych przekazów wynika, iż tradycja suszenia śliw na tym obszarze geograficznym jest bardzo długa. Z informacji pochodzących z pierwszej połowy XVIII wieku wynika, iż cechą charakterystyczną wsi Sechna i położonego na jej trenie majątku Klarysek była obfitość drzew owocowych. Prawdopodobnie każde gospodarstwo miało wtedy już swój sad. Rzędy śliw biegły pośród pól (w 1738 r. przy jednej z zagród w Żmiącej był sad złożony z 310 śliw). Owoce należały wówczas do ważnych dla ludności środków żywności. Spożywano je nie tylko jesienią, ale również i zimą- surowe, kwaszone, suszone. Już w XVII wieku wykorzystywano śliwki do wyrobu powideł.