W Jastrzębiu-Zdroju, gdzie ponad 42 lata temu podpisano jedno z trzech porozumień społecznych 1980 r., powstał pierwszy w regionie trójwymiarowy poziomy mural, nawiązujący do tamtego okresu. Przestawiające wnętrze kopalni malowidło jest częścią Szlaku Wolności - ścieżki przybliżającej historię miasta.
Docelowo jastrzębski szlak ma połączyć 11 wartych odwiedzenia miejsc w blisko 90-tysięcznym obecnie Jastrzębiu-Zdroju. Ścieżka przebiega od kopalni Zofiówka i Pomnika Porozumienia Jastrzębskiego, do rewitalizowanej Łaźni Moszczenica, gdzie powstaje centrum dziedzictwa postindustrialnego z wystawą stałą poświęconą węglowi.
"Na Szlaku Wolności znajdują się różne punkty i będą pojawiały się kolejne - nawiązujące i upamiętniające lata 80., strajki górników, a przede wszystkim Porozumienie Jastrzębskie. Bo to tutaj jastrzębianie i górnicy przyczynili się do tego, że po wielu latach odzyskaliśmy wolność" - powiedziała podczas odsłonięcia muralu prezydent Jastrzębia-Zdroju Anna Hetman, cytowana w informacji urzędu miasta.
Mural to popularna forma graficzna w postaci malunku wyeksponowanego w widocznej części architektury miejskiej - zwykle ma formę pionową i powstaje na bocznych ścianach budynków. Mural w Jastrzębiu-Zdroju na nietypowy, poziomy charakter - powstał na Placu Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
Jak wyjaśniają twórcy malowidła, najlepszy efekt można zobaczyć stojąc na wyznaczonym obszarze obserwacji, czyli na oku namalowanym przed muralem. Symbolicznie przestawia on wnętrze kopalni węgla kamiennego. Wewnątrz widzimy dwóch strajkujących górników z hasłami "Zwyciężymy! Jastrzębie-Zdrój 1980" oraz "Solidarność".
Trójwymiarowy poziomy obraz stał się częścią nowej atrakcji turystycznej o nazwie "Szlak murali pogranicza". Dwie inne formy graficzne w ramach transgranicznego przedsięwzięcia powstaną w Czechach.
Od dwóch lat o 40-leciu Porozumienia Jastrzębskiego w mieście przypomina także mural, namalowany na ścianie czteropiętrowego budynku w centrum Jastrzębia-Zdroju. Projekt grafiki wybrano spośród 200 prac zgłoszonych do ogólnopolskiego konkursu. Malowidło mogą zobaczyć wszyscy, przejeżdżający aleją Piłsudskiego - jedną z głównych arterii miasta. Zaprojektowane przez Ewę Podlodowską malowidło w prostej, graficznej formie przedstawia każdy z postulatów, jakie znalazły się w porozumieniu, m.in. wprowadzenie wolnych sobót, obniżenie wieku emerytalnego górników czy wyrównywanie płac w ślad za wzrostem kosztów utrzymania.
Podpisane 3 września 1980 r. w ówczesnej kopalni Manifest Lipcowy (obecnie Zofiówka) Porozumienie Jastrzębskie było dopełnieniem porozumień zawartych kilka dni wcześniej między władzą a strajkującymi robotnikami w Gdańsku i Szczecinie. Strajkujący w Jastrzębiu górnicy - oprócz potwierdzenia wcześniejszych ustaleń z Gdańska i Szczecina - wywalczyli m.in. zniesienie czterobrygadowego systemu pracy w kopalniach, który oznaczał konieczność pracy siedem dni w tygodniu, a także wolne soboty dla całej Polski.