Mozaikę z lat 60. XX w. wykonaną z kamienia, odkryto podczas prac remontowo-budowlanych w budynku dworca PKP w Rzeszowie. Odsłonięta dekoracja ścienna jest najcenniejszym, zachowanym w całości, elementem wnętrza dworca z okresu modernizmu.
Jak poinformował podkarpacki Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków z siedzibą w Przemyślu, interesującą dekorację ścienną odsłonięto w sali dawnej restauracji przebudowywanego budynku dworca PKP.
Zachowana mozaika przedstawia kompozycję abstrakcyjną, organiczną z elementami informel (informel z jęz. francuskiego – sztuka bezkształtna, bez formy. Termin określający rodzaj malarstwa współczesnego, które powstało w latach 50-tych XX wieku – PAP).
Dekoracja została wykonana z wielobarwnych kamieni, tzw. otoczaków, nasączonych olejami po to, aby zachowały w ścianie swój naturalny połysk i kolor mokrego kamienia.
Elżbieta Wiącek-Lach, konserwator zabytków pełniąca nadzór konserwatorski nad inwestycją poinformowała, że fragmenty polichromowane zostały wykonane w technice olejnej, przy użyciu naturalnych pigmentów ziemnych, takich jak: ochra, ugier i umbra.
„Powierzchnię obiektu zabezpieczono warstwą werniksu damarowego, który po latach drastycznie pociemniał i spowodował zmianę pierwotnej kolorystyki” – wyjawiła konserwator.
Podkreśliła jednocześnie, że odkryta mozaika jest jednym z niewielu tego typu projektów, zrealizowanych i zachowanych do dzisiaj na terenie Rzeszowa. „Forma oraz technologia wykonania kompozycji oddaje charakter i idee sztuki modernistycznej” – zwróciła uwagę.
Zapewniła, że planowana jest konserwacja techniczna i estetyczna obiektu, służąca zahamowaniu procesu destrukcji oraz przywróceniu jego pierwotnych walorów estetycznych.
„Ponowna ekspozycja mozaiki jest zgodna z założeniami przebudowy dworca PKP, która ma na celu przywrócenie obiektowi modernistycznego charakteru. Mozaika stanowi najcenniejszy, zachowany w całości, element dekoracyjny wnętrza dworca z tego okresu” – stwierdziła Wiącek-Lach.
Zaznaczyła, że nie jest znany ani autor projektu ani jego wykonawca, jednak ze względu na jego charakterystyczne cechy, takie jak zastosowane materiały oraz łączenie mozaiki z malarstwem ściennym, należy przypuszczać, że twórcami kompozycji byli Hanna i Gabriel Rechowiczowie.
„Tworzyli oni w dobie modernizmu, a ich monumentalne mozaiki oraz polichromie dekorowały reprezentacyjne budynki użyteczności publicznej z tego okresu, takie jak +Dom Chłopa+ oraz Supersam w Warszawie” – przekazała Wiącek-Lach.
Wskazała też, że przykładem twórczości tych artystów była do niedawna mozaika i polichromia w sali koncertowej oraz na elewacji zewnętrznej Miejskiego Domu Kultury w Łańcucie.
Przebudowa budynku dworca to jeden z elementów większej inwestycji – budowy Rzeszowskiego Centrum Komunikacyjnego (RCK). Wartość inwestycji to blisko 74 mln zł.
Budowa RCK składa się z trzech zadań. Oprócz przebudowy budynku dworca to także przebudowa pl. Dworcowego i budowa pod nim parkingu podziemnego dla ponad 100 samochodów oraz miejsc postojowych dla taksówek i rowerów, a także przebudowa układu drogowego w rejonie dworca PKP.
Budowa RCK ma potrwać do drugiej połowy 2023 roku.