Nie kilkadziesiąt tysięcy lat, ale około pół miliona lat mają narzędzia krzemienne odkryte ponad 50 lat temu w jaskini Tunel Wielki w Małopolsce – wynika z najnowszych analiz. Oznacza to, że są to jedne z najstarszych na obecnych ziemiach Polski wytwory rąk człowieka.
Kości zostały odkryte przez archeologów w jaskiniach na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej już kilkadziesiąt lat temu. Jedną z nich jest Jaskinia Tunel Wielki koło Ojcowa.
Większość znalezisk trafiła do kartonów, a następnie do magazynów. Dopiero w ostatnich latach badacze przystąpili do ich wnikliwej analizy.
Naukowcy długo sądzili, że najstarsze ślady po obecności człowieka w jaskini Tunel Wielki mają najwyżej 40 tys. lat. Okazało się, że te wstępne ustalenia były błędne.
Wśród niewielkich kostek, głównie zębów, były szczątki także dawnych krewnych dzisiejszych gryzoni i większych zwierzętach. Paleontolodzy z ISEZ Pan w Krakowie i Uniwersytetu Wrocławskiego rozpoznali m.in. wilka mosbacheńskiego (Canis mosbachensis), likaona - z rodziny psowatych (Lycaon lycaonoides), ale też przodka niedźwiedzia jaskiniowego i dwa gatunki kotowatych - lwa jaskiniowego i jaguara. Wszystkie z nich występowały na naszych ziemiach 450-550 tys. lat temu.
W tej samej warstwie znajdowało się też 40 zabytków krzemiennych - przede wszystkim odpadków powstałych w czasie wytwarzania narzędzi, ale też kilka finalnych produktów, m.in. zgrzebeł, czyli niewielkich noży krzemiennych.
"Skoro zabytki te pochodzą z tej samej warstwy, co kości, oznacza to, że ich wiek jest bardzo zbliżony" - wyjaśnia dr Małgorzata Kot z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Również w innych częściach Europy są to znaleziska bardzo rzadkie. Narzędzia te wykonywał Homo heidelbergensis. Nie był on jednak przodkiem człowieka współczesnego, ale innego naszego krewniaka - neandertalczyka, który pojawił się na arenie dziejów ok. 250 tys. lat temu. To narzędzia właśnie wykonane przez ten gatunek człowieka znaleziono w małopolskiej jaskini.
Według dr Kot znaleziska z jaskini Tunel Wielki są jednymi z bardzo nielicznych dowodów na obecność pierwszych ludzi, którzy zapuścili się na północ od Karpat. "Raczej mało prawdopodobne, aby zawędrowali dalej na północ. Najpewniej jesteśmy na północnej granicy ich możliwości przetrwania" - opowiada badaczka.
Co prawda warunki klimatyczne niewiele różniły się od tych dzisiejszych, ale dla ówczesnych ludzi były jednak wyzwaniem.
Badacze liczą, że w przyszłości uda się im znaleźć w jaskini Tunel Wielki kości Homo heidelbergensis. Byłyby to najstarsze odkryte na ziemiach Polski szczątki człowieka. Najstarsze znane obecnie należą do neandertalczyka i mają co najmniej 50 tys. lat.
"Wytypowaliśmy kilka potencjalnych kości, ale analizy DNA przeprowadzone w Max Planck Institut w Lipsku w laboratorium noblisty prof. Svante Pääbo pokazały, że w kościach nie zachował się materiał genetyczny" - wyjaśniła dr Kot. Naukowcy nie tracą jednak nadziei, że kiedyś uda im się znaleźć szczątki człowieka.