Konserwacja ołtarz Wita Stwosza w bazylice Mariackiej w Krakowie znalazła się wśród tegorocznych laureatów Europejskiej Nagrody Dziedzictwa w kategorii: konserwacja. Doceniono wysiłki parafii i zespołu specjalistów, by jeden z najważniejszych zabytków gotyckich w Europie odzyskał swój blask.
Europejska Nagroda Dziedzictwa jest przyznawana przez Komisję Europejską i Stowarzyszenie Europa Nostra, które skupia organizacje zajmujące się ochroną europejskiego dziedzictwa. W tym roku doceniły one 30 wyjątkowych dokonań z 21 państw.
Wśród nich trwającą prawie sześć lat i opartą o pogłębione badania konserwację ołtarza z bazyliki Mariackiej w Krakowie. Ołtarz Wita Stwosza znalazł się wśród dziewięciu zabytków wyróżnionych w kategorii "Konserwacja i adaptacja: obok obiektów, m.in. z Wenecji, Paryża, Wilna, Kopenhagi i Madery.
"Skrupulatna konserwacja Ołtarza Wita Stwosza w bazylice Mariackiej, oparta na wnikliwych kwerendach, została przeprowadzona przez fachowców, którzy wykazali się ogromnym szacunkiem i wrażliwością dla oryginalnego dzieła. Projekt połączył osoby z różnych krajów, odzwierciedlając międzynarodowe znaczenie tego miejsca oraz potrzebę współpracy w zachowaniu dziedzictwa europejskiego" - podkreślono w komunikacie.
Dla nas to taki Oscar kultury. Krakowianie, parafia mariacka, konserwatorzy, Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa mogą się cieszyć, że konserwacja ołtarza została wyróżniona bardzo prestiżową nagrodą. Cieszymy się z całą społecznością Krakowa - mówił reporterowi RMF FM proboszcz parafii Mariackiej ks. dr Dariusz Raś. Dodał, że jest to przypomnienie na forum europejskim, że mamy w Krakowie "perłę" i jednocześnie zaproszenie, żeby inni przybyli do Krakowa i ją zobaczyli.
Europa postrzega nasz zabytek i naszą bazylikę w kontekście swoich korzeni. Możemy być z tego dumni i bądźmy z tego dumni - dodał ks. Raś.
Kierujący pracami zespołu konserwatorów prof. Jarosław Adamowicz z krakowskiej ASP mówił, że możliwość pracy przy tak wielkim dziele tak wybitnego twórcy była czymś wyjątkowym. My takich dzieł wielu w Polsce nie mamy, jesteśmy bardzo pokiereszowani. Tym większa rozpiera nas duma, że mamy się czym pochwalić. Kończąc konserwację, powinniśmy być dumni i szczęśliwi, że ołtarz stoi w miejscu, dla którego był przeznaczony - w bazylice Mariackiej w Krakowie - podkreślił.
Przypomniał, że prace były prowadzone przez cały czas we wnętrzu świątyni, a konserwatorzy do oceny stanu jego zachowania i pogłębienia wiedzy o warsztacie Wita Stwosza korzystali z bardzo nowatorskich metod.
Prof. Jacek Purchla, wiceprezydent Europa Nostra, podkreśla, że tegoroczna nagroda to nie tylko wielkie wyróżnienie dla parafii mariackiej, ale też okazja dla Polski do dzielenia się z innymi państwami dobrymi praktykami w opiece nad europejskim dziedzictwem. Na propagowaniu takich niezwykłych dzieł, jak krakowski ołtarz i jego spektakularna konserwacja, polega misja Europa Nostra - mówił.
Konserwacja ołtarza Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny dłuta Wita Stwosza była jednym z największych przedsięwzięć konserwatorskich w Polsce po 1945 roku. Badania i konserwację od jesieni 2015 roku do lutego 2021 roku prowadził Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki krakowskiej i warszawskiej ASP.
Konserwacji poddane zostały elementy konstrukcyjne, wszystkie rzeźby i zdobienia snycerskie. Odsłonięto ich pierwotną kolorystykę, oczyszczając wszystkie elementy z zabrudzeń, przemalowań, retuszy i uzupełnień, które narastały w ciągu ponad 500 lat.
Na rzeźbie św. Jakuba Apostoła, który w scenie Zaśnięcia podtrzymuje Marię odczytano datę 1486 r. - o trzy lata wcześniejszą, niż przyjęty w literaturze fachowej moment poświęcenia ołtarza. Według specjalistów wszystkie rzeźby z tej sceny musiały być już wtedy ukończone.
Konserwatorzy współpracowali ze specjalistami z wielu ośrodków naukowych, korzystając ze wszelkich dostępnych metod badawczych m.in. tomografii komputerowej, spektrometru fluorescencji rentgenowskiej (XRF) oraz mikroskopu elektronowego. Pracom przy ołtarzu przyglądali się zagraniczni eksperci, znawcy twórczości Wita Stwosza m.in. z Monachium, Frankfurtu i Brukseli.
Badania i prace przy ołtarzu kosztowały ponad 14 mln zł. Były współfinansowane przez: Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gminę Miejską Kraków oraz parafię mariacką.
Laureaci tegorocznych Europejskich Nagród Dziedzictwa zostaną uhonorowani podczas ceremonii, która odbędzie się 28 września w Wenecji podczas Europejskiego Szczytu Dziedzictwa Kulturowego 2023.