„Byli sąsiadami: ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady” - to tytuł wystawy, którą od dzisiaj można oglądać na krakowskich Plantach. Opowiada ona o postawach, które wobec masowej eksterminacji ludności żydowskiej przyjęli mieszkańcy Europy.
Na krakowskich Plantach można od dzisiaj oglądać niezwykłą wystawę przygotowaną przez Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie. Wystawa „Byli sąsiadami: ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady” po raz pierwszy prezentowana była w siedzibie ONZ w Nowym Jorku, pokazywana była także na kilku kontynentach.
Wystawa opowiada o indywidualnych osobach i ich postawach wobec tego co się działo z Żydami w tych krajach na przestrzeni czasu - od lat 30 aż do końca wojny. Najważniejsze dla polskiego odbiorcy jest to, że ona pokazuje kontekst europejski. Wiemy tylko to, co działo się u nas i nie orientujemy się o historii okupacji i losach Żydów w innych krajach - mówi RMF FM Alina Skibińska przedstawicielka Muzeum Holocaustu w Polsce.
Jak informuje placówka, wystawa poddaje analizie niektóre z kluczowych pytań dotyczących Holokaustu. Dlaczego był on możliwy? Co sprawiło, że oprócz bezspornej i fundamentalnej roli Adolfa Hitlera i innych przywódców partii nazistowskiej, tak wielu zwykłych ludzi w całej Europie popierało zbrodnie nazistów lub milczało?
Dlaczego tak niewielu pomagało tym najbardziej zagrożonym? A co kierowało tymi, którzy nie wykorzystywali okazji i nie ulegali pokusie zdrady bliźnich, pokazując, że nawet w nadzwyczajnie trudnych czasach istnieje alternatywa dla współudziału w złych czynach?
W związku z dwudziestą rocznicą otwarcia United States Holocaust Memorial Museum w 2013 powstała specjalna wystawa "Some Were Neighbors" („Byli sąsiadami”), która trwała do 2017 roku.
Po zamknięciu oryginalnej wystawy w Waszyngtonie stworzono jej skróconą, łatwą do eksponowania wersję mobilną, przeznaczoną do użytku międzynarodowego. Edukatorzy z Europy i innych części świata wskazywali bowiem, że wystawa będzie pomocna w nauczaniu o tym, że jednostki mają możliwość decydowania. Analizując wybory, jakich dokonywali zwykli ludzie w przeszłości, uczniowie mogą zastanowić się nad swoimi rolami i obowiązkami w dzisiejszych czasach.
Mobilna wersja wystawy została przetłumaczona na dziesięć języków i była dotychczas prezentowana w dwudziestu jeden krajach. W Niemczech można ją oglądać od 2019 roku, a w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych prezentowana była z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu w 2020 roku.
W Polsce po raz pierwszy wystawę „Byli sąsiadami” otwarto w styczniu 2022 roku w Muzeum Polaków Ratujących Żydów Podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów. Dotychczas była także prezentowana we współpracy z Domem Spotkań z Historią w Warszawie i Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu.
