Jak rozliczyć podatek? Poradnik krok po kroku

Przygotowania do rozliczenia podatku trzeba zacząć od ustalenia, z jakiego źródła osiągnęliśmy przychody w danym roku podatkowym. To na tej podstawie będziemy mogli wybrać odpowiedni druk PIT, który musimy wypełnić.

Jeżeli w danym roku osiągnęliśmy przychody z kilku źródeł opodatkowanych według odmiennych zasad, musimy złożyć kilka zeznań podatkowych.

Osoby fizyczne rozliczają się w Polsce przy pomocy następujących formularzy: PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38, PIT-39.

Najczęściej składanym zeznaniem jest PIT-37. Wypełniamy go, jeśli uzyskaliśmy dochody:

- wyłącznie w Polsce,

- za pośrednictwem płatnika (np. pracodawcy),

- Pochodzące: ze stosunku pracy, z emerytur lub rent, świadczeń przedemerytalnych, zasiłków przedemerytalnych, należności z tytułu członkostwa w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych lub innych spółdzielniach zajmujących się produkcją rolną, zasiłków z ubezpieczenia społecznego, stypendiów, z działalności wykonywanej osobiście (np. z umów zlecenia),świadczeń wypłaconych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, praw autorskich i innych praw majątkowych

Jeżeli nie spełniamy warunków złożenia formularza PIT-37,bo prowadziliśmy działalność gospodarczą czy działy specjalne produkcji rolnej, uzyskaliśmy dochody za granicą, mamy obowiązek doliczyć do uzyskanych dochodów dochody dzieci, osiągnęliśmy dochody z najmu, wówczas rozliczamy się na formularzu PIT-36. Wykazujemy w nim również te wszystkie dochody, które są w warunkach złożenia druku PIT-37.

Jeżeli dla dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej wybraliśmy opodatkowanie jednolitą 19% stawką podatku, składamy odrębne zeznanie na formularzu PIT-36L.

Jeżeli dla przychodów z działalności gospodarczej, umów najmu, podnajmu, dzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze wybraliśmy opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, składamy odrębne zeznanie na formularzu PIT-28.

Jeżeli osiągnęliśmy przychody z kapitałów pieniężnych, np. z sprzedaży papierów wartościowych (akcji, obligacji, certyfikatów inwestycyjnych itp.) i pochodnych instrumentów finansowych (kontrakty terminowe, opcje itp.) lub ze sprzedaży udziałów w spółkach mających osobowość prawną, składamy odrębne zeznanie na formularzu PIT-38.

Sposób rozliczenia przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych (np. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, prawa wieczystego użytkowania gruntu) zależy od tego, kiedy nabyliśmy daną nieruchomość lub prawo. Jeżeli:

- stało się to do końca 2006 r., składamy deklarację PIT-23

- stało się to w latach 2007-2008 składamy PIT-36, PIT-36L albo PIT-38

- stało się to po 2008 r., składamy zeznanie roczne PIT- 39

Rocznego obliczenia podatku - na formularzu PIT-40 może za nas dokonać płatnik (np. zakład pracy). Zrobi to pod warunkiem, że przed 10 stycznia roku następującego po roku podatkowym złożymy oświadczenie PIT-12, w którym stwierdzimy, że spełniamy wszystkie warunki uprawniające do tego obliczenia. Główny warunkiem jest uzyskiwanie dochodów tylko od jednego płatnika. Jeśli okaże się, że nie spełniamy warunków uprawniających do dokonania rocznego obliczenia podatku przez płatnika za nieprawidłowe rozliczenie podatku odpowiadać będziemy my, a nie płatnik. Decydując się na taką formę rozliczenia podatku warto pamiętać, że rezygnujemy wtedy z możliwości preferencyjnego opodatkowania dochodów przewidzianego dla małżonków albo dla osób samotnie wychowujących dzieci, jak również z korzystania z ulg podatkowych.

Roczne obliczenie podatku PIT-40 wraz z oświadczeniem podatnika PIT-12 zastępuje zeznanie podatkowe. Dlatego - jeśli tylko spełniamy wskazane w ustawie warunki i nie korzystamy z ulg podatkowych - warto skorzystać z tej formy rozliczenia podatku. Unikniemy wtedy dodatkowych formalności związanych z samodzielnym rozliczaniem się.

Dochody z krajowych emerytur i rent, świadczeń przedemerytalnych i nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych są rozliczane przez organy rentowe "z urzędu". Nie musimy składać wniosku o to, by odpowiednia instytucja rozliczyła nasz podatek.

Małżonkowie oraz osoby samotnie wychowujące dzieci mogą - na wniosek wyrażony w zeznaniu PIT-36 albo PIT-37 - skorzystać z preferencyjnej formy opodatkowania. Wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków możemy również złożyć w sytuacji, gdy związek małżeński zawarliśmy przed rozpoczęciem roku podatkowego, nasz małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego albo pozostawaliśmy w związku małżeńskim przez cały rok, a nasz małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego.

Po spełnieniu określonych warunków można odliczyć:

1) Od dochodu:

- składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne potrącone ze środków podatnika,

- ulgę rehabilitacyjną (np. wydatki na zakup leków, których stosowanie zlecił lekarz specjalista, odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne, pobyt na turnusie rehabilitacyjnym),

- darowizny przekazane na organizacje pożytku publicznego

- darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą

- ulgę internetową

- ulgę na nabycie nowej technologii (jeśli prowadzimy działalność gospodarczą),

- ulgę odsetkową (jeśli do 31 grudnia 2006 r. podpisaliśmy umowę o kredyt czy pożyczkę mieszkaniową)

2) Od podatku:

- składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika w wysokości 7,75% podstawy wymiaru tej składki,

- ulgę na dzieci,

- ulgę dla osób osiągających dochody z pracy wykonywanej za granicą,

- ulgę z tytułu systematycznego oszczędzania w kasie

mieszkaniowej

- ulgę z tytułu wydatków poniesionych na ubezpieczenie społeczne osoby zatrudnionej w ramach umowy aktywizacyjnej zawartej przed 1 stycznia 2007 r.

W rozliczeniu pomogą nam dokumenty sporządzane przez pracodawcę i przekazane nam w terminie do końca lutego

roku następującego po roku podatkowym. Są to:

- PIT-11, który otrzymujemy od zakładu pracy, zleceniodawcy lub organu zatrudnienia (np. urzędu pracy)

- PIT-11A, który otrzymujemy od instytucji wypłacającej nam rentę (np. ZUS-u)

- PIT-8C, informujący o niektórych dochodach z kapitałów pieniężnych (np. sprzedaży akcji)

- PIT-R, informujący o kwotach wypłaconych z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich.

Na podstawie danych zawartych w tych dokumentach wykazujemy w zeznaniu podatkowym: przychody, koszty uzyskania przychodów, dochody (bądź straty), zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zaliczki pobrane przez płatników.

Po ustaleniu tego, jakie dochody osiągnęliśmy w danym roku, zapoznaniu się z zasadami ich opodatkowania oraz wybraniu odpowiedniego formularza PIT możemy przystąpić do obliczenia zobowiązania podatkowego.

Generalną zasadą jest opodatkowanie dochodu, a nie przychodu (wyjątek stanowi zeznanie PIT-28, gdzie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych opodatkowany jest przychód). Dlatego obliczając zobowiązanie podatkowe w pierwszej kolejności ustalamy kwotę dochodu poprzez pomniejszenie przychodu o koszty jego uzyskania. Ustawa przewiduje różne zasady ustalania kosztów uzyskania przychodu w zależności od jego rodzaju.

Uzyskując przychody ze stosunku pracy odliczamy tzw. koszty pracownicze, których kwota została określona w ustawie. Jeżeli zarabialiśmy z tytułu jednej umowy o pracę, to odliczymy kwotę 111,25 zł miesięcznie, a za cały rok nie więcej niż 1335 zł. Jeśli dojeżdżaliśmy do zakładu pracy znajdującego się w innej miejscowości, możemy odliczyć kwotę 139,06 zł miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1668,72 zł. W przypadku uzyskiwania przychodów z pracy od kilku pracodawców odliczenie nie może przekroczyć kwoty 2002,05 zł za rok. Natomiast jeżeli mieliśmy kilku pracodawców i dojeżdżaliśmy do tych zakładów pracy z innej miejscowości, za rok podatkowy możemy odliczyć nie więcej niż 2502,56 zł.

W przypadku przychodów z umowy zlecenia lub umowy o dzieło odliczamy zryczałtowane koszty w wysokości 20% przychodu, a z tytułu korzystania z praw autorskich - 50% przychodów. Jeżeli udowodnimy, że koszty uzyskania przychodów były wyższe niż ustalona stawka, możemy odliczyć kwoty większe niż przewidywane ustawowo.

W przypadku emerytur i rent przychód równa się dochodowi. Nie określa się zatem kosztów uzyskania przychodu. Wykazane w zeznaniu dochody sumujemy i od sumy tych dochodów możemy odjąć przysługujące nam odliczenia. W ten sposób ustalamy podstawę opodatkowania, od której obliczamy podatek. Obliczony podatek możemy pomniejszyć o przysługujące nam odliczenia. Od tak wyliczonej kwoty podatku należnego odejmujemy sumę zapłaconych zaliczek. W zależności od wysokości pobranych (odprowadzonych) zaliczek na podatek, może powstać nadpłata albo dopłata podatku.

Niepodpisane zeznanie podatkowe jest nieważne. Jeżeli składamy je z małżonkiem, zeznanie podpisuje również on, chyba że upoważnił nas do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie dochodów.

Zeznanie podatkowe może być podpisane przez pełnomocnika. Warunkiem jest złożenie do urzędu skarbowego odpowiedniego pełnomocnictwa do podpisywania zeznania.

Wypełnione zeznanie podatkowe składamy do urzędu skarbowego właściwego dla naszego miejsca zamieszkania. Możemy to zrobić:

- osobiście

- listem poleconym

- wrzucić do "urzędomatu" (jest to specjalne urządzenie do przyjmowania dokumentów podatkowych, wydające potwierdzenie ich przyjęcia),

- wysłać przez Internet w formie dokumentu elektronicznego

Jeżeli w zeznaniu wykazaliśmy kwotę nadpłaty podatku, wówczas urząd skarbowy ma na jej zwrot trzy miesiące od dnia złożenia zeznania. Jeżeli jednak złożymy korektę zeznania, termin do zwrotu nadpłaty liczony jest od dnia skorygowania go. Gdy mamy zaległości podatkowe, przysługująca nam nadpłata zostanie z urzędu zaliczona na poczet ich wyrównania.

Nadpłata podatku zwracana jest:

- w gotówce (w kasie urzędu skarbowego, banku lub przekazem pocztowym)

- na wskazany przez nas rachunek bankowy.

Jeżeli w zeznaniu wystąpi różnica między podatkiem należnym a sumą odprowadzonych zaliczek (dopłata), jesteśmy zobowiązani do wpłacenia jej w terminie do 31 stycznia dla PIT-28 oraz do 30 kwietnia dla pozostałych zeznań.

Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się:

- przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie urzędu skarbowego, banku lub poczty

- w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia naszego rachunku bankowego na podstawie polecenia przelewu.

Jeżeli nie zapłacimy podatku w terminie, powstanie zaległość podatkowa, od której musimy naliczyć i zapłacić odsetki za zwłokę.

Jeżeli masz trudności finansowe, uniemożliwiające zapłatę należnego podatku w terminie, możesz zwrócić się do naczelnika urzędu skarbowego o udzielenie ulgi w spłacie podatku.

Naczelnik może wydać decyzję:

- odraczającą termin płatności podatku lub rozkładającą jego zapłatę na raty

- odraczającą lub rozkładającą na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę

- umarzającą w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną

Trzeba pamiętać, że ulgi te przyznawane są wyjątkowo, tylko w szczególnie uzasadnionych sytuacjach.

Warto złożyć zeznanie podatkowe jak najwcześniej. W ten sposób możemy:

- szybciej otrzymać nadpłatę

- uniknąć kolejek w urzędzie skarbowym lub na poczcie