Uznawany przez UE i USA za organizację terrorystyczną Hamas jest jedną z dwóch głównych partii politycznych na terytoriach palestyńskich. Od 2007 roku rządzi w Strefie Gazy. Najbardziej znany jest ze zbrojnego oporu wobec Izraela, a w przeszłości z przeprowadzanych ataków samobójczych w państwie żydowskim.
Uznawany przez UE i USA za organizację terrorystyczną Hamas jest jedną z dwóch głównych partii politycznych na terytoriach palestyńskich. Od 2007 roku rządzi w Strefie Gazy. Najbardziej znany jest ze zbrojnego oporu wobec Izraela, a w przeszłości z przeprowadzanych ataków samobójczych w państwie żydowskim.
Hamas został założony w Gazie w 1987 r. jako odgałęzienie egipskiego Bractwa Muzułmańskiego wkrótce po rozpoczęciu pierwszej intifady, czyli powstania przeciwko izraelskiej okupacji Palestyny. Hamas to skrót od arabskiej nazwy Islamski Ruch Oporu i samo to słowo oznacza "zapał".
Ruch od początku posiadał skrzydło wojskowe, Brygady Izz al-Din al-Kassam, oddziały zajmujące się pomocą społeczną oraz propagowaniem fundamentalistycznego islamu.
Po pierwszej intifadzie Hamas zyskał rozgłos jako największa grupa palestyńska sprzeciwiająca się porozumieniom pokojowym z Oslo podpisanym na początku lat 90. między Izraelem a Organizacją Wyzwolenia Palestyny (OWP), organem reprezentującym wówczas większość Palestyńczyków.
Pomimo licznych izraelskich operacji przeciwko Hamasowi i represji ze strony Autonomii Palestyńskiej, będącej organem zarządzającym Palestyńczykami, Hamas przeprowadził wiele samobójczych zamachów bombowych, głównie na autobusy, zabijając kilkudziesięciu Izraelczyków. Zamachy Hamasu spowodowały wycofanie poparcia wielu Izraelczyków dla procesu pokojowego i doprowadziły w 1996 r. do tego, że po raz pierwszy do władzy w państwie żydowskim doszedł Benjamin Netanjahu, również zagorzały przeciwnik porozumień z Oslo.
W latach 2000. Hamas uzyskał władzę i wpływy organizując szpitale i szkoły, które służyły Palestyńczykom zawiedzionym przez skorumpowaną i nieefektywną Autonomię Palestyńską, zdominowaną przez świecką partię Fatah.
Wielu Palestyńczyków kibicowało kolejnej fali samobójczych ataków Hamasu podczas drugiej intifady w latach 2000-2005. Postrzegali je jako zemstę za odebranie im ziemi i budowanie żydowskich osiedli na Zachodnim Brzegu Jordanu, który postrzegali jako terytorium swojego przyszłego państwa.
Po śmierci przywódcy Fatahu Jasera Arafata w 2004 r. na czele Autonomii Palestyńskiej stanął Mahmud Abbas, który uważał, że trwający ostrzał rakietowy Hamasu przeciwko Izraelowi przyniósł efekt przeciwny do zamierzonego.
Od 2005 r., kiedy Izrael wycofał swoje wojska i osadników ze Strefy Gazy, Hamas zaangażował się w palestyński proces polityczny. W 2006 r. grupa wygrała wybory do organów legislacyjnych Autonomii Palestyńskiej, a w następnym roku wzmocniła swoją władzę w Strefie Gazy, wypierając rywalizujący z nią Fatah pod przewodnictwem Abbasa.
Od tego czasu bojownicy Hamasu w Strefie Gazy mieli cztery duże konflikty zbrojne z Izraelem. W 2014 r. w ciągu 50 dni walk zginęło ponad 2250 Palestyńczyków, w tym 1462 cywilów, oraz 67 żołnierzy i sześciu cywilów izraelskich. Podczas 11-dniowego konfliktu w 2021 r., zginęło co najmniej 256 osób w Strefie Gazy i 13 w Izraelu.
Izrael wraz z Egiptem utrzymuje blokadę Strefy Gazy od lądu, morza i powietrza. Niszczone są podziemne tunele wykorzystywane przez Palestyńczyków do przemytu. Żadna broń ani komponenty potrzebne do jej wytworzenia nie mogą być legalnie wwożone, a jednak Hamasowi udało się w ostatnich latach zbudować imponujący arsenał pocisków krótkiego zasięgu, pocisków przeciwpancernych i manewrujących.
Hamas i Palestyński Islamski Dżihad, druga co do wielkości grupa zbrojna w regionie, często jednoczą się przeciwko Izraelowi.
Głównym sponsorem finansowym i politycznym Hamasu jest Katar, który od 2014 r. przekazał ok. 2 mld dolarów na opłatę za prąd, odbudowę infrastruktury i pensje urzędników w Strefie Gazy. Według źródeł izraelskich Iran zwiększył kwotę swojej pomocy z 30 do 100 mln dolarów miesięcznie, wspiera Hamas również wiedzą na temat produkcji rakiet i organizowania ataków.
Hamas utrzymuje również dobre relacje z Rosją. Od 2006 r. liderzy grupy byli wielokrotnie przyjmowani w Moskwie, ostatni raz w marcu 2023 roku. Według wielu komentatorów Rosja przez otwarte poparcie Hamasu kwestionuje tradycyjną rolę USA jako mediatora między Izraelczykami i Palestyńczykami.
Hamas definiuje historyczną Palestynę, w tym dzisiejszy Izrael, jako ziemię arabską i muzułmańską, wykluczając jakikolwiek trwały pokój z syjonistami i państwem żydowskim. W 2017 r. grupa formalnie zaakceptowała utworzenie tymczasowego państwa palestyńskiego w Strefie Gazy, na Zachodnim Brzegu i w Jerozolimie Wschodniej, czyli w tzw. granicach sprzed wojny w 1967 r.
Hamas lub jego wojskowe skrzydło jest uznawany za organizację terrorystyczną przez m.in. Izrael, Stany Zjednoczone, Unię Europejską, Kanadę, Egipt i Japonię.
