Arthur Ashkin, Gerard Mourou i Donna Strickland - laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Zwycięzców ogłosił Komitet Noblowski Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Badaczy doceniono za przełomowe wynalazki z zakresu fizyki laserów.
Amerykanin Arthur Ashkin otrzymał połowę nagrody (kwoty 9 mln koron szwedzkich - ok. 871 tys. euro) za stworzenie optycznej pęsety, z pomocą której można manipulować obiektami biologicznymi.
Druga połowa nagrody trafiła do Francuza Gerarda Mourou i Kanadyjki Donny Strickland za opracowanie metod generowanie bardzo intensywnych i ultrakrótkich impulsów światła.
Strickland to dopiero trzecia kobieta w historii, wyróżniona nagrodą Nobla z fizyki. Przed nią były tylko Maria Skłodowska-Curie w 1903 roku i Maria Goeppert-Mayer w roku 1963.
BREAKING NEWSThe Royal Swedish Academy of Sciences has decided to award the #NobelPrize in Physics 2018 for groundbreaking inventions in the field of laser physics with one half to Arthur Ashkin and the other half jointly to Grard Mourou and Donna Strickland. pic.twitter.com/PK08SnUslK
NobelPrize2 padziernika 2018
Jak podkreśla Królewska Szwedzka Akademia Nauk, wyróżnione prace umożliwiły obserwacje ekstremalnie małych obiektów i procesów przebiegających niewiarygodnie szybko. Zbudowane na ich podstawie instrumenty naukowe otworzyły zupełnie nowe, wcześniej niedostępne, rejony badań, znalazły wiele przemysłowych i medycznych zastosowań.
Arthur Ashkin wynalazł optyczną pęsetę, która pozwala z pomocą światła laserowego przechwycić atomy, cząsteczki, wirusy a nawet bakterie, by móc dokładniej je badać. Udało mu się tak skonfigurować promień lasera, by ściągał cząsteczki do swego centrum i tam je przetrzymywał. Przełom nastąpił w 1987 roku, gdy Ashkinowi udało się z pomocą lasera przechwycić żywą bakterię. Metoda, nie czyniąca żywym organizmom szkody, otworzyła nowe możliwości badań mechanizmów życia.
Gerard Mourou i Donna Strickland opracowali metodę tworzenia najkrótszych i najbardziej intensywnych impulsów laserowych, jakie są tylko możliwe, bez niszczenia wzmacniającego materiału. Opublikowany w 1985 roku artykuł na ten temat opierał się na pracy doktorskiej Strickland. Dzięki ich innowacyjnemu podejściu udało się najpierw rozciągnąć impulsy w czasie, potem je wzmocnić. Wreszcie ponownie skompresować. To sprawiło, że natężenie impulsu gigantycznie wzrosło. Opracowana przez nich technika CPA stała się standardem przy tworzeniu wiązek laserowych o wysokim natężeniu, wykorzystywanych w bardzo wielu dziedzinach np. do laserowej korekty wzroku.
W ubiegłym roku nagrodzono trzech naukowców za odkrycie fal grawitacyjnych - Rainer Weiss, Barry Barrish i Kip Thorne.
2017 - Laureatami zostali: Rainer Weiss, Barry C. Barish oraz Kip S. Thorne. Komitet Noblowski docenił ich decydujący wkład w budowę detektora LIGO i obserwacje fal grawitacyjnych.
2016 - Nagrodę Nobla otrzymali: David J. Thouless z University of Washington w Seattle, F. Duncan M. Haldane z Princeton University oraz J. Michael Kosterlitz z Brown University w Providence. Ich odkrycia dotyczące topologicznych przejść fazowych oraz topologicznych faz materii mogą się przełożyć na opracowanie nowych materiałów oraz postęp w konstruowaniu np. komputerów kwantowych.
2015 - Japończyk Takaaki Kajita i Arthur B. McDonald (Kanada) zdobyli Nagrodę Nobla za odkrycie oscylacji neutrin - co dowodzi, że te cząstki elementarne mają masę.
2014 - Nobla dostali trzej twórcy niebieskiej diody LED - Japończycy Isamu Akasaki i Hiroshi Amano oraz Shuji Nakamura z USA, dzięki którym energooszczędne i trwałe świecące diody zastępują żarówki i świetlówki.
2013 - Nagrodę przyznano Brytyjczykowi Peterowi Higgsowi i Francois Englertowi (Belgia), których teoria wyjaśnia, skąd się bierze masa. Słuszność teorii potwierdziło odkrycie w 2012 roku bozonu Higgsa, znanego też "boską cząstką". Prace noblistów uzupełniły teorię nazywaną Modelem Standardowym.
2012 - Nobla otrzymali: Francuz Serge Haroche i Amerykanin David J. Wineland, którzy niezależnie od siebie wynaleźli metodę pomiaru pojedynczych cząstek oraz manipulowania nimi bez zmiany ich kwantowej natury. Ich odkrycie przybliża nas do budowy komputerów kwantowych.
2011 - Nagrodę otrzymali Amerykanin Saul Perlmutter, Australijczyk Brian P. Schmidt i Adam G. Riess z USA, którzy odkryli, że Wszechświat rozszerza się coraz szybciej, mimo że przewidywano, iż tempo ekspansji maleje. Ustalili to obserwując światło odległych supernowych.
2010 - Nagrodzeni zostali pochodzący z Rosji, a pracujący w Wielkiej Brytanii Andre Geim i Konstantin Novoselov za odkrycie grafenu - nowej postaci węgla, która jest najcieńszym i najbardziej wytrzymałym znanym materiałem.
2009 - Nagrodę otrzymał Charles K. Kao (Chiny/Wielka Brytania) za przełomowe osiągnięcia dotyczące transmisji światła we włóknach optycznych oraz Willard S. Boyle (Kanada/USA) i George E. Smith (USA) za wynalezienie półprzewodnikowego obwodu obrazującego - sensora CCD.
2008 - Nagrodę podzielono między Amerykanina japońskiego pochodzenia Yoichiro Nambu oraz Makoto Kobayasiego i Toshihidę Maskawa z Japonii. Prace laureatów dotyczyły budowy materii i całego Wszechświata.
(m+ug)