Okoloną Wartą i wpadającą do niej Cybiną wyspę upatrzył sobie Mieszko I. To tam powstała pierwsza rezydencja Piastów, ich pierwszy gród. Na Ostrowie Tumskim stanęła pierwsza sakralna i pierwsza murowana budowla w Polsce.
Tak wtedy, jak i dziś najważniejszym budynkiem na wyspie jest katedra. Mury, które widać, mają tylko kilkadziesiąt lat, bo świątynia ucierpiała w czasie ostatnich wojen. Natomiast jej wnętrze, a szczególnie podziemia, kryją ślady Polski sprzed ponad 1000 lat. To w katedralnej krypcie można zobaczyć groby Mieszka I i Bolesława Chrobrego.
Niedaleko stamtąd archeolodzy znaleźli ślady pałacu Mieszka i Dobrawy. Nie można ich jednak dokładnie zbadać, bo w tym samym miejscu stoi pochodzący z XV wieku kościół Najświętszej Maryi Panny, który z powodu prac historyków mógłby się zawalić. Dlatego palatium Mieszka i kaplica zbudowana dla jego czeskiej żony pozostają ukryte w ziemi.
Odkryć udało się natomiast fragment murów okalających gród pierwszego władcy Polski. Można je oglądać - a nawet ich dotknąć - w Rezerwacie Archeologicznym Genius Loci. Pozostałości drewnianych obwarowań pokazane są na tle kilku metrów ziemi - przekrój pokazuje geologiczne ślady wydarzeń z ponad dziesięciu wieków. Badania bali użytych przez ludzi Mieszka pozwoliły na ustalenie ich wieku co do roku, a nawet co do pory roku! Jest wśród nich dąb ścięty wiosną 966 roku, czyli w okolicach chrztu Polski.
Skarbów sakralnych i malarskich nie brakuje w pobliskim Muzeum Archeologicznym. Jest tam m.in. czepek, w którym został ochrzczony Jan III Sobieski, czy monstrancja darowana poznańskiemu kościołowi przez Władysława Jagiełłę. Najbardziej sensacyjnie brzmi jednak informacja o pochodzeniu miecza, który przybył do Poznania z biskupem Jordanem w 968 roku jako dowód chrztu Polski. Ma to być broń, którą święty Piotr odciął ucho niejakiemu Malchosowi (czy też Malchusowi). Tę scenę z Ogrodu Oliwnego opisuje święty Jan w swojej Ewangelii. Historycy, którzy przebadali miecz, nie są zgodni w swoich ocenach, ale wielu z nich twierdzi, że broń ma około 2 tysięcy lat i dokładnie takiej używali żydowscy rybacy w czasach Chrystusa. Czy użył jej święty Piotr - ustalić się niestety nie da.
Bez wątpienia można jednak stwierdzić, że Ostrów Tumski w Poznaniu jest wyspą pełną tajemnic i udokumentowanych śladów historii...