Tunezyjski Kwartet na rzecz Dialogu Narodowego został laureatem tegorocznej Pokojowej Nagrody Nobla za "wkład w budowanie pluralistycznej demokracji w Tunezji po jaśminowej rewolucji z 2011 r." - ogłosił Norweski Komitet Noblowski.
Komitet wyjaśnił w oświadczeniu, że pokojowy Nobel ma być zachętą dla Tunezyjczyków, którzy "mimo wielkich wyzwań położyli podwaliny pod narodowe braterstwo". Komitet liczy, że za tym przykładem pójdą inne kraje regionu.
Mamy nadzieję, że pokojowy Nobel zainspiruje innych i pokaże, że możliwa jest wspólna praca - powiedziała na konferencji prasowej nowa przewodnicząca Norweskiego Komitetu Noblowskiego Kaci Kullmann Five.
W skład Kwartetu wchodzą cztery organizacje kluczowe dla społeczeństwa obywatelskiego w Tunezji: centrala związkowa UGTT (Powszechna Tunezyjska Unia Pracy), Tunezyjska Konfederacja Przemysłu, Handlu i Rzemiosła (UTICA), Tunezyjska Liga Praw Człowieka oraz Tunezyjska Rada Adwokacka.
Kwartet został utworzony latem 2013 roku, gdy z powodu politycznych zabójstw i rosnących niepokojów społecznych proces demokratyzacji w Tunezji był zagrożony. Kwartet zapoczątkował alternatywny, pokojowy proces polityczny w czasie, gdy kraj był na skraju wojny domowej - napisał Komitet. Dzięki Kwartetowi Tunezja mogła w ciągu kilku lat stworzyć konstytucyjny system rządów, gwarantujący prawa podstawowe dla wszystkich obywateli - dodano.
Organizacje wchodzące w skład Kwartetu są przedstawicielami różnych sektorów społeczeństwa i reprezentują różne wartości wyznawane przez Tunezyjczyków. Dlatego Kwartet był "mediatorem i siłą napędową pokojowych demokratycznych zmian w Tunezji". Wskazano też na jego "wielki autorytet moralny".
Od Tunezji rozpoczęła się arabska wiosna, która przetoczyła się w 2011 roku przez kraje regionu. W wielu z tych państw walka o demokrację i prawa podstawowe utknęła w martwym punkcie lub wręcz doprowadziła do pogorszenia się sytuacji, m.in. z powodu zwiększenia wpływów dżihadystów. W Tunezji obserwowaliśmy jednak demokratyczną transformację opartą na aktywnym społeczeństwie obywatelskim, z towarzyszącymi jej żądaniami dotyczącymi przestrzegania podstawowych praw człowieka - napisał komitet w oświadczeniu.
Komitet ma nadzieję, że pokojowy Nobel "przyczyni się do ochrony demokracji w Tunezji i będzie inspiracją dla wszystkich, którzy dążą do promowania pokoju i demokracji na Bliskim Wschodzie, Afryce Północnej i w innych częściach świata".
Według Komitetu wydarzenia, do jakich doszło w 11-milionowej Tunezji po jaśminowej rewolucji, pokazują, że polityczne ruchy islamistyczne i laickie mogą współpracować oraz osiągnąć znaczące rezultaty. Przykład Tunezji podkreśla, jak ważny jest dialog i poczucie przynależności narodowej w regionie, naznaczonym konfliktem - dodano.
Ponadto transformacja w Tunezji pokazuje, że instytucje społeczeństwa obywatelskiego i organizacje mogą odegrać kluczową rolę w demokratyzacji kraju, a taki postęp może doprowadzić do wolnych wyborów i pokojowego przekazania władzy. Duże zasługi za te osiągnięcia i pewność, że korzyści wynikające z jaśminowej rezolucji nie zostały zniweczone, należy przypisać Kwartetowi na rzecz Dialogu Narodowego - uważa Norweski Komitet Noblowski.
Pokojowa Nagroda Nobla to najważniejsze międzynarodowe wyróżnienie przyznawane od 1901 r. za starania na rzecz pokoju na świecie. W ubiegłym roku trafiła do Indusa Kailasha Satyarthiego i Pakistanki Malali Yousafzai.
Fundatorem nagrody był zmarły w 1896 roku wynalazca dynamitu Szwed Alfred Nobel. W swoim testamencie powierzył norweskiemu parlamentowi coroczny wybór maksymalnie trzech osób lub organizacji za ich zasługi dla ludzkości. Zwycięzca lub zwycięzcy powinni czynić "największe wysiłki na rzecz braterstwa między państwami, likwidacji lub rozbrojenia armii, a także organizowania lub prowadzenia konferencji pokojowych".
Powoływany przez norweski Storting (parlament) pięcioosobowy Komitet Noblowski spośród zgłoszonych kandydatów wybiera zwycięzcę.
W testamencie z 1895 roku Alfred Nobel zaznaczył, że za przyznanie nagrody w dziedzinie fizyki i chemii ma odpowiadać Królewska Szwedzka Akademia Nauk, za wyróżnienie z fizjologii i medycyny - szwedzki Królewski Karoliński Instytut Medyczno-Chirurgiczny, z literatury - Akademia Szwedzka. Od 1969 roku przyznawana jest też nagroda im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, ufundowana przez Szwedzki Bank Centralny.
Pomysłodawca nagrody nigdy nie wytłumaczył, dlaczego o wyborze "bohaterów pokoju" miał decydować norweski parlament. Dyrektor generalny Fundacji Noblowskiej Michael Sohlman za najbardziej prawdopodobną hipotezę uważa tę, według której dla Alfreda Nobla norweski Storting bardziej od szwedzkich instytucji nadawał się do podjęcia decyzji w sprawie nagrody pokojowej.
Storting podejmował się dużej liczby projektów (pokojowych), zajmował bardzo poczesne miejsce wśród ruchów pacyfistycznych - mówił Sohlman. Nobel mógł też po prostu nie przewidzieć, że unia personalna Królestwa Szwecji i Norwegii dobiegnie końca w 1905 roku. Według jednego z potomków szwedzkiego przemysłowca, Petera Nobla, rządzący wówczas Szwecją i Norwegią król Oskar II czuł się urażony tym, że to właśnie Norwegowie mają decydować o przyznaniu tej najbardziej prestiżowej nagrody.
W tym roku o pokojowego Nobla ubiegało się 273 kandydatów, w tym 205 osób i 68 organizacji. Rekord padł rok wcześniej, gdy kandydatur zgłoszono 278. Ujawnienie wyboru i argumentacji za danym laureatem może być upublicznione tylko w wyjątkowych sytuacjach i nie wcześniej niż po 50 latach od jego wyłonienia.
Zgodnie ze statutem Fundacji Noblowskiej nominacja do pokojowego Nobla jest ważna, jeśli zostanie zgłoszona np. przez członka parlamentu lub rządu państwa, sędziego międzynarodowego sądu, rektora uniwersytetu, profesora nauk społecznych, historii, filozofii, prawa lub teologii, dyrektora think tanku zajmującego się polityką zagraniczną, byłego laureata nagrody, byłego lub obecnego członka Norweskiego Komitetu Noblowskiego lub byłego doradcę Komitetu.
Nagroda, na którą składa się medal, dyplom i czek na 10 milionów koron szwedzkich (równowartość ok. 1,1 mln euro), jest tradycyjnie wręczana w Oslo 10 grudnia, w rocznicę śmierci fundatora.
Pokojowa Nagroda Nobla przyznawana jest od 1901 r., kiedy to trafiła do Szwajcara Henri Dunanta, założyciela Czerwonego Krzyża, oraz Francuza Frederica Passy'ego, założyciela i prezydenta pierwszego we Francji towarzystwa na rzecz pokoju. W ubiegłym roku nagroda trafiła do Kailasha Satyarthiego, działacza od lat 80. zaangażowanego w obronę praw dzieci, i nastoletniej Pakistanki Malali Yousafzai, walczącej o prawo kobiet w krajach islamskich do edukacji.
Łącznie nagrodę przyznawano już 95 razy 128 laureatom, w tym 103 osobom i 25 organizacjom. Wśród nich są: Theodore Roosevelt, Willy Brandt, George Marshall (pomysłodawca planu Marshalla), Martin Luther King Jr., Nelson Mandela, Michaił Gorbaczow czy UNICEF i Amnesty International. Jedynym jak dotąd laureatem z Polski jest Lech Wałęsa, któremu nagrodę przyznano w 1983 r. za walkę o prawa człowieka w komunistycznej Polsce.
(mpw)